Hormonalna terapia zastepcza - prawdy i mity leczenie

Definicja HORMONALNA TERAPIA ZASTEPCZA - PRAWDY I MITY: Rosnący niedobór hormonów skutkuje w trakcie klimakterium sporo niekorzystnych zmian zarówno w układzie rozrodczym, jak i w całym organizmie kobiety. Hormonalna leczenie zastępcza (HRT - od z angielskiego: nazwy Hormonal Replacement Therapy;zwana również HTZ) ma na celu wyeliminowanie tych niepożądanych skutków i naśladowanie naturalnego cyklu miesięcznego. leczenie ta ma jednak swoich zwolenników i przeciwników - zarówno wśród kobiet, jak i lekarzy. Niekiedy nieufność do HRT jest wywołana obawą przed niekorzystnymi działaniami ubocznymi tej terapii, których rzeczywiście było sporo w latach 70., kiedy to stosowano same estrogeny. Jednak rozwój badań dotyczących klimakterium i rozwój w produkcji preparatów HRT w znacznej mierze pomniejszył te niepożądane konsekwencje. Część obaw wynika jeszcze z braku dostatecznej wiedzy. I wreszcie, niewiele znane są korzyści wynikające z HRT.Nadal prawie wszystkie problemy zostały rozwiązane, nie na wszystkie pytania znamy precyzyjną odpowiedź. Postaramy się wyjaśnić je tam, gdzie to jest możliwe.- Kiedy najlepiej zacząć wykorzystywanie HRT?Hormonalną terapię zastępczą najlepiej rozpocząć już w momencie przedmenopauzalnym, gdy występuje niedobór progesteronu.- Jak rozpoznać, czy rozpoczął się moment wygasania czynności hormonalnej jajników?Cykle stają się wtedy nieregularne, skrócone do 21-24 dni albo wydłużone powyżej 30 dni. Wymienia się charakter krwawień miesięcznych, które stają się obfite, ze skrzepami i przedłużone powyżej 5 dni. Na kilka dni przed miesiączką pojawiają się plamienia. Odbywa się tak, bo etapowo wspólnie z wiekiem wzrasta liczba cykli bezowulacyjnych, które przeważają na kilka lat przed menopauzą.by sprawdzić, czy mamy obniżony poziom hormonów, należy wykonać badania hormonalne cyklu miesięcznego.- Dlaczego najlepiej rozpocząć kurację w tym okresie?Brak tworzenia ciałka żółtego skutkuje niedobór progesteronu i występuje tak zwany hiperestrogenizm względny (poziom estrogenów jest wtedy poprawny, lecz występuje znacząco obniżony poziom progesteronu albo go brak, czyli nie niweluje on niekorzystnego wpływu estrogenów na błonę śluzową macicy).Stałe wpływ estrogenów doprowadza więc do patologicznych rozkwitów błony śluzowej macicy i powstawania torbieli czynnościowych jajników (związanych z zaburzeniami hormonalnymi).w razie stwierdzenia niedoboru progesteronu w trakcie badań hormonalnych cyklu miesięcznego należy uzupełniać go, podając gestageny od 16. do 25. dnia cyklu.- Czy w momencie pomenopauzalnym trzeba koniecznie stosować HRT?Przed podjęciem decyzji o wykorzystaniu HRT w każdym przypadku niezbędna jest indywidualna ocena. Należy zestawić korzyści leczenia z ryzykiem wystąpienia symptomów niepożądanych. Fundamentalną sprawą jest bezpieczeństwo kobiety poddanej HRT.Z jednej strony gdyż . leczenie ta znosi uciążliwe symptomy zespołu menopauzalnego, zapobiega chorobie niedokrwiennej serca i udarom, stanowi profilaktykę i umożliwia leczenie osteoporozy i profilaktykę dolegliwości Alzheimera.Z drugiej - w niewielkim stopniu może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia raka sutka. Istotne jest także, aby kobieta była wówczas prowadzona poprzez doświadczonego ginekologa-endokrynologa.- Czy HRT wywołuje otyłość?Nie. Hormonalna . leczenie zastępcza nie skutkuje otyłości. Udowodniono, iż estrogeny dostarczane organizmowi w trakcie HRT pobudzają ośrodek sytości, czyli nie są czynnikiem odpowiedzialnym za otyłość. Wywołują one przywrócenie prawidłowego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej w miejscach typowych dla kobiet, czyli na pośladkach i udach.Jednak regularnie we wstępnym okresie stosowania HRT następuje przejściowy wzrost masy ciała ok. 1-2 kg, wywołany nagromadzeniem się wody w organizmie (na skutek antydiuretycznego działania estrogenów). Oprócz tego u wielu kobiet wraz ze starzeniem się organizmu (spowolnieniem przemiany materii) - bez względu na to, czy stosują HRT, czy nie - po menopauzie i tak powiększa się masa ciała. Wszystko to może niekiedy wywoływać lęk przed otyłością, który jest najczęstszą powodem odrzucenia albo przerwania stosowania hormonalnej terapii.U otyłych kobiet stosuje się znacząco mniejsze dawki estrogenów, bo w ich tkance tłuszczowej zachodzi synteza estronu z androstendionu produkowanego poprzez zanikowe jajniki i nadnercza.- Jaki jest wpływ HRT na osteoporozę?Można powiedzieć, iż HRT działa hamująco na osteoporozę. Estrogeny, czyli i te, które podaje się organizmowi w trakcie HRT, wywierają korzystny - bezpośredni i pośredni - wpływ na kości. Odbywa się tak dlatego, iż w osteoblastach, a więc komórkach tworzących kości, znajdują się receptory dla estrogenów, które pobudzają aktywność tych kościotwórczych komórek.Estrogeny z kolei ograniczają działalność osteoklastów, a więc komórek drążących jamki w kościach, hamując ich aktywność. Ponadto estrogeny ograniczają działanie prostaglandyn i cytokin, które pobudzają osteoklasty.Wpływają także korzystnie na wydzielanie kalcytoniny (hormonu komórek C tarczycy), która podwyższa odkładanie wapnia w kościach. Estrogeny zwiększają resorpcję wapnia w kanalikach nerkowych i pobudzają wchłanianie wapnia w jelitach. Mają również wpływ na powstawanie aktywnego metabolitu witaminy D3, który ułatwia organizmowi wchłanianie wapnia i fosforanów w przewodzie pokarmowym i nerkach.- Kiedy zamiast HRT stosuje się estrogeny roślinne? Jak one działają i gdzie się znajdują?zwykle zaleca się ich przyjmowanie tym kobietom, które nie chcą stosować HRT, albo takim, u których występują bezwzględne przeciwwskazania do stosowania tej terapii, i tym, które mają negatywne symptomy pomenopauzalne niewielkiego stopnia.Zauważono na przykład, że u kobiet w Japonii i Chinach, które spożywają spore ilości fitoestrogenów, w momencie przekwitania nie występują symptomy menopauzalne zwane wypadowymi (uderzenia gorąca, nadmierne poty, bezsenność, drażliwość, pobudliwość nerwowa, obniżona koncentracja i pamięć, bóle, zawroty głowy, kołatania serca). Rzadziej także stwierdza się u nich rak sutka. Jednak estrogeny roślinne nie likwidują wszystkich symptomów menopauzy. Fitoestrogenów można dostarczać organizmowi w formie gotowych preparatów roślinnych, a również w niektórych produktach żywnościowych - znajdują się one na przykład,, w soi, siemieniu lnianym, fasoli meksykańskiej i czerwonym winie.- Czy HRT chroni przed chorobą Alzheimera?minimalizuje prawdopodobieństwo jej wystąpienia. Udowodniono, iż u pacjentek, u których występują uporczywe symptomy klimakteryczne, głównie uderzenia gorąca do głowy (które mogą być zahamowane poprzez HRT), następuje szybszy zanik komórek nerwowych i upośledzenie ich funkcji. Istnieje więc przypuszczenie, iż utrzymywanie się poprzez dłuższy czas uderzeń gorąca do głowy powiększa prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości Alzheimera.Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych na dużej ekipie wykazały, iż u badanych kobiet wskutek podawania estrogenów skoniugowanych w ramach HRT znacząco zmniejszyło się ryzyko wystąpienia dolegliwości Alzheimera w porównaniu z tymi pacjentkami, które nie stosowały HRT.W chorobie Alzheimera, w której następuje stopniowa strata pamięci i umiejętności rozumowania, dochodzi do zaniku kory mózgowej, powiększania się komór mózgu i zwiększonego odkładania beta-amyloidu w mózgu. z kolei podanie estrogenów skutkuje powiększenie przepływu w naczyniach krwionośnych mózgu, czyli poprawę ukrwienia. Zapobiega również odkładaniu się amyloidu w naczyniach. Estrogeny wpływają na plastyczność synaps - zakończeń neuronów, a więc komórek nerwowych, z których do przestrzeni synaptycznej jest przekazywany bodziec do kolejnego neuronu - i wpływają na wydzielanie neuroprzekaźników. Zwiększają również metabolizm glukozy w mózgu, zapobiegając degeneracji w neuronach.Tak więc HRT - zawierająca przecież estrogeny - w niemały sposób wpływa korzystnie na działanie mechanizmu nerwowego, który właśnie jest atakowany w chorobie Alzheimera.- Jakie hormony stosuje się przed menopauzą? w momencie przed menopauzą, kiedy występuje tylko niedobór progesteronu, pomiędzy 16. a 25. dniem cyklu stosujemy tylko jeden rodzaj hormonów, a więc gestageny. Jeśli pacjentka nie ma przeciwwskazań do antykoncepcji hormonalnej, można wtedy podawać tabletkę antykoncepcyjną, która w tym przypadku likwiduje niedobór progesteronu i równocześnie działa antykoncepcyjnie.- Kiedy zakłada się wkładkę wewnątrzmaciczną z hormonami?U kobiet nie tolerujących gestagenów z obfitymi krwawieniami miesięcznymi wywołanymi niedoborem progesteronu można założyć wkładkę wewnątrzmaciczną zawierającą hormon lewonorgestrel (gestagen), który etapowo uwalniając się z wkładki poprzez 5 lat, doprowadza do zaniku błony śluzowej macicy. Wkładka równocześnie działa antykoncepcyjnie.- Co tj. sposób sekwencyjna cykliczna HRT?Stosujemy ją u kobiet po menopauzie. poprzez 3 tygodnie podajemy pacjentce estrogeny (tabletki, plastry i tak dalej), a dodatkowo poprzez ostatnie 12-14 dni gestagen. Po 7-dniowej przerwie, w okresie której pojawia się krwawienie, rozpoczynamy kolejny cykl terapii.- Kiedy i jak stosuje się w HRT metodę sekwencyjną ciągłą? w trakcie tego rodzaju terapii stosuje się estrogeny w sposób ciągły, tzn. bez końca. poprzez 10-12 dni ( na przykład,,, od 1. do 12. każdego miesiąca) podaje się również gestagen. Po jego odstawieniu, mimo iż w tym czasie kobieta otrzymuje estrogeny, występuje krwawienie powiązane z odstawieniem gestagenu. sposób ta jest preferowana u kobiet po menopauzie, u których ? w trakcie przerwy w metodzie sekwencyjnej cyklicznej następuje nawrót symptomów wypadowych (takich jak uderzenia gorąca i tym podobne).- Na czym bazuje . sposób ciągła HRT?Estrogeny podaje się wówczas każdego dnia (doustnie albo 2 razy w tygodniu plastry), w sposób ciągły, równocześnie z gestagenami. ? w trakcie takiej terapii nie występują krwawienia, bo stałe podawanie gestagenu doprowadza do zaniku błony śluzowej macicy. . sposób ta jest rekomendowana minimum 1 rok po menopauzie kobietom, które nie chcą występowania krwawień.w tych sytuacjach można stosować również estrogeny w sposób ciągły, a do jamy macicy założyć wkładkę z hormonem (lewonorgestrelem), który wpływa miejscowo na błonę śluzową macicy, niwelując negatywny wpływ estrogenów, zapobiegając patologicznym rozrostom endometrium. . sposób ta jest rekomendowana kobietom nie tolerującym gestagenów.- Czy kobiety mające mięśniaki mogą zdecydować się na HRT?W zasadzie tak. Jeśli pacjentka ma małe mięśniaki, możemy stosować HRT. Jeśli u kobiety występują guzy sporych wielkośćów, bez względu na własną lokalizację są one ??zwykle leczone operacyjnie już przed menopauzą ( ???zwykle szybkie powiększanie się wielkośćów guza jest wskazaniem do interwencji chirurgicznej).w czasie HRTprzy zrównoważonej terapii estrogenowo - progestagenowej nie obserwujemy szybkiego wzrostu mięśniaków (ich wzrost wynosi kilka milimetrów w relacji rocznym).Jednak kobiety z mięśniakami, które stosują HRT, czyli przyjmują dodatkowo hormony, powinny być pod szczególną opieką lekarską. Przy małych mięśniakach niezbędne jest obserwowanie i badanie ich wielkośćów co 6 miesięcy dzięki przezpochwowego USG narządu rodnego (wiadomo gdyż, iż rozwój mięśniaków - najczęstszych, niezłośliwych nowotworów u kobiet - jest zależny od działania hormonów).- Czy dolegliwości układu krążenia są przeciwwskazaniem do stosowania HRT?Nie, wręcz przeciwnie. HRT wpływa korzystnie na układ krążenia. powiększa przepływ w naczyniach krwionośnych, poprawia ukrwienie tkanek, ??minimalizuje opory naczyniowe poprzez bezpośredni wpływ na naczynia krwionośne, gospodarkę lipidową, zapobiega mechanizmom miażdżycy i uwrażliwia komórki na insulinę.Udowodniono, iż powiększenie występowania dolegliwości wieńcowej i zawałów serca u kobiet po menopauzie - czyli jednej z głównych przyczyn śmiertelności ? w momencie pomenopauzalnym - jest wywołane niedoborem estrogenów.- Dlaczego HRT, czyli i estrogeny odgrywają tak sporą rolę w profilaktyce schorzeń układu krążenia?Wpływają one bezpośrednio na naczynia krwionośne. Wywołują korzystne zmiany w lipidogramie poprzez obniżenie stężenia całkowitego cholesterolu, frakcji LDL (niekorzystnej) i przyrost frakcji HDL (korzystnej). Zapobiegają utlenieniu LDL w blaszkach miażdżycowych naczyń krwionośnych. Mają one wpływ wazodylatacyjny (naczynio - rozkurczowy), pobudzając do wydzielania NO (tlenek azotu), zapobiegają agregacji (odkładaniu się) płytek krwi w blaszkach miażdżycowych. Obniżają stężenie fibrynogenu we krwi, którego podwyższony poziom powiększa wykrzepianie w naczyniach.Estrogeny zapobiegają wszystkim zmianom związanym z hiperinsulinemią (podwyższonym stężeniem insuliny we krwi), powodując uwrażliwienie tkanek na insulinę i obniżenie stężenia insuliny we krwi. A właśnie po menopauzie ???minimalizuje się wydzielanie insuliny, a powiększa się oporność (niewrażliwość) komórek na insulinę, co z powodu prowadzi do hiperinsulinemii. Nadmiar insuliny wpływa niekorzystnie na naczynia krwionośne, powodując rozkwit mięśni gładkich naczyń, odkładanie się lipidów w ścianie naczyń, co skutkuje powstawanie blaszek miażdżycowych. Pod wpływem insuliny powiększa się synteza trójglicerydów (lipidów miażdżycorodnych) i powiększa się wchłanianie zwrotne wody i sodu w nerkach.Wszystkie te zmiany wywołują rozwój miażdżycy, nadciśnienia tętniczego, otyłości typu androidalnego (charakteryzującej się nadmiarem tkanki tłuszczowej w nadbrzuszu i trzewiach). Dlatego także, ..by zapobiec tym wszystkim niepożądanym zmianom, warto poddać się HRT.Słowniczek estrogeny - hormony kobiece wytwarzane poprzez jajnik. - estradiol - najaktywniejszy estrogen. Wytwarzany w komórkach ziarnistych pęcherzyków w jajnikach. - estron - estrogen 10 razy słabszy od estradiolu. Produkowany w takich samych komórkach w jajnikach i w zrębie tkanki tłuszczowej. - estriol - estrogen 100 razy słabszy od estradiolu - wytwór degradacji estradiolu i estronu. progesteron - hormon kobiecy wytwarzany w cyklu miesięcznym w jego II fazie poprzez ciałko żółte i w małym stopniu poprzez nadnercza. progestageny (gestageny) - syntetyczne pochodne wykazujące działanie podobne do progesteronu albo testosteronu. testosteron - mocny hormon androgeniczny. wytwarzany w jajnikach i nadnerczach. androstendion - słaby hormon androgeniczny. Produkowany w jajnikach i nadnerczach. Korzyści hormonalnej terapii zastępczej pomniejszenie uderzeń gorąca i zimnych potów korzystny wpływ na psychikę, ochrona przed depresją hamowanie procesu miażdżycy i zapobieganie chorobom serca zapobieganie osteoporozie i jej leczenie pomniejszenie ryzyka dolegliwości Alzheimera łagodzenie niekorzystnych zmian w narządach płciowych ułatwienie współżycia seksualnego zapobieganie nietrzymaniu moczu poprawienie wyglądu skóry, włosów i paznokci Czy wiesz, iż... Menopauza - to ostatnia miesiączka w życiu kobiety, występuje ( ????zwykle ok. 50. roku życia Klimakterium (przekwitanie) - to moment przejściowy pomiędzy okresem prokreacji a starością, obejmujący kilka lat przed i po menopauzie moment przedmenopauzalny (premenopauza) - poprzedza menopauzę, trwa ok. 5 lat, zaczyna się ok. 45. roku życia moment pomenopauzalny (postmenopauza) - to moment po ostatnim krwawieniu (menopauzie), trwa ok. 1-2 lat (niekiedy dłużej, do 60. roku życia) moment okołomenopauzalny - to kilka lat przed i po menopauzie Działania niepożądane HRTA. powiązane ze stosowaniem estrogenów nudności wzdęcia zatrzymywanie płynów przejściowa bolesność piersi migreny kamica żółciowa ciężkość nóg skurcze łydek B. powiązane z podawaniem gestagenów przejściowe obniżenie nastroju znużenie zaburzenia koncentracji obniżenie libido trądzik łojotok suchość pochwy Przeciwwskazania bezwzględne: nie zdiagnozowane krwawienia z dróg rodnych rak piersi rak trzonu macicy czerniak, oponiak świeży zawał serca epizod dolegliwości zakrzepowo-zatorowej w ostatnich 5 latach ciężkie dolegliwości wątroby (marskość, rak, czynne wirusowe zapalenie wątroby) udar mózgu Przeciwwskazania względne: łagdne dolegliwości piersi (zmiany dysplastyczne włóknisto - torbielowate) kamica pęcherzyka żółciowego przewlekłe dolegliwości wątroby żylaki nadciśnienie tętnicze nałogowe palenie ( powyżej 10-15 papierosów na dzień) jaskra (w zależności od kąta przesączania). Po menopauzie uważaj na osteoporozęW okresie pomenopauzalnym zaleca się wykonanie badania densytometrycznego polegającego na zbadaniu gęstości kości, które ma na celu stwierdzenie, czy pacjentka ma osteoporozę. Osteoporoza jest chorobą kości, w której mechanizmy resorpcji kości, a więc jej niszczenia, przeważają nad procesami odbudowy. z powodu dochodzi do pomniejszenia masy kostnej, zostaje zaburzona mikroarchitektura kości, które stają się podatne na urazy, co doprowadza do złamań.Główną powodem osteoporozy pomenopauzalnej jest deficyt estrogenów. W pierwszych latach okresu pomenopauzalnego ubytek masy kostnej jest największy i wynosi w relacji rocznym 2-3%.Różny relacja do menopauzy Nareszcie XIX uważano, iż ? w momencie menopauzy kobiety są zmuszone poddać się sile czasu. Powinny więc przestać błyszczeć... i od tego momentu żyć tylko dla siebie. "Ich postać została naznaczona znamieniem czasu, a narządy płciowe właściwością niepłodności. Powinny z rozwagą unikać wszystkich okoliczności mogących obudzić erotyczne myśli i reanimować sentymenty, które powinny wygasać" (" dolegliwości żeńskie", 1850 r.). Jeszcze kilkadziesiąt lat temu moment przekwitania uważano za fizjologię, a więc za moment przejściowy pomiędzy prokreacją a starością. Uznawano, iż kobieta powinna biernie pogodzić się z naturalnym procesem przekwitania i etapowo usuwać w cień. Aktualnie nasz relacja do menopauzy uległ radykalnej zmianie. Kobieta może poddać się hormonalnej terapii zastępczej, dzięki której można opóźnić mechanizm starzenia się i uniknąć niekorzystnych zmian w organizmie