Narządy zmysłów leczenie

Definicja NARZĄDY ZMYSŁÓW: Złożony żywy organizm - dzięki zmysłów, które są systemami postrzegania - stale odbiera z otoczenia, bliskiego i odległego, wiadomości w formie rozmaitych bodźców: mechanicznych, świetlnych, akustycznych, lub chemicznych. Narządy zmysłów są zaopatrzone w wyspecjalizowane fizjologiczne jednostki, zwane receptorami, lub sensorami.Narządy zmysłów mogą mieć budowę w miarę prostą - stanowić np. zakończenie pojedynczego włókna nerwowego i być pojedynczym receptorem (na przykład rozmaite narządy czucia skórnego) lub bardziej złożoną - tworzącą strukturę składającą się z większych skupisk pojedynczych receptorów (((na przykład okolica węchowa błony śluzowej jamy nosowej), czy wreszcie - mogą tworzyć skomplikowany układ odbiorczo-analizujący (((((na przykład oko czy ucho), w którym występujące w ogromnej liczbie receptory stanowią główny, aczkolwiek tylko jeden z wielu obiektów składowych zwartej całości. Ile mamy faktycznie zmysłów? Kolokwialnie uważane jest, iż jest ich pięć. To są: dotyk, wzrok, słuch, węch i smak.Fizjolog odpowie, iż jest ich jednak więcej. np. dotyk jest jednym z kilku rodzajów czucia skórnego. Oprócz dotyku, poprzez skórę, dzięki obecnym w niej wyspecjalizowanym i mającym zresztą różną budowę receptorom, odczuwamy również: ucisk, zmiany temperatury (zimno i ciepło), ból powierzchowny i wibrację. Zamiast potocznego ustalenia "zmysł dotyku" powinno się więc korzystać definicje "zmysły skórne".Jest także wśród zmysłów - nie wymieniony przedtem - zmysł równowagi, dzięki któremu organizm może określić własną pozycję w przestrzeni. dzięki zmysłów organizm nie tylko odczuwa (odbiera) zewnętrzne bodźce, lecz również je wstępnie przetwarza i wysyła do centrów układu nerwowego, gdzie są ostatecznie analizowane i przetwarzane.Czucie - w fizjologicznym rozumieniu - może mieć dwojaki charakter: receptorowy i oznaczać zmiany w receptorze, jakie zachodzą pod wpływem bodźca, lub efektorowy i stanowić ostateczne wrażenie powstałe w korze wskutek analizy odebranego sygnału wysłanego poprzez receptor.Narządy zmysłów są anatomicznie i fizjologicznie ściśle związane z układem nerwowym (nb. istnieje definicja jednostki czucia, którą stanowią wszystkie receptory połączone z jednym włóknem nerwowym przenoszącym impuls do ośrodkowego układu nerwowego), a istota zmysłów to nie tylko odbiór bodźca na poziomie receptora, lecz również, a może w pierwszej kolejności - jego przetworzenie w ośrodkowym układzie nerwowym z wielokierunkową analizą w korze mózgowej włącznie. Wpływ bodźców Każdy impuls odbierany poprzez narządy zmysłów jest metodą energii, która w zetknięciu z receptorem może spowodować w nim określone zmiany, wywołać odkształcenia. Efekty końcowe tych zmian mają zawsze elektryczny charakter, niezależnie od rodzaju oddziałującej energii, który bazuje na gwałtownych przesunięciach jonowych (w szczególności kationów sodowych) poprzez błonę komórkową receptora (a więc poprzez tak zwany błonę receptorową).prawie każdy jednak impuls oddziałujący na receptor jest wystarczająco mocny, aby spowodować w nim elektryczną reakcję (zmianę potencjału elektrycznego). Musi on mieć odpowiednio sporą wartość, która zwana jest wartością progową. Potencjał elektryczny, który powstaje w receptorze wskutek jego odkształcenia pod wpływem bodźca, zwany jest potencjałem generującym. Zależy on od wielkości bodźca i rośnie wspólnie z zwiększaniem się jego energii. Po osiągnięciu wartości progowej w receptorze jest indukowany bodziec elektryczny.Receptory mają różną pobudliwość. Wyjątkowo niski jej próg wykazują receptory siatkówki. Do wywołania w nich reakcji elektrycznej, która może być dalej odebrana w korze wzrokowej w mózgu, potrzeba raptem kilku kwantów energii świetlnej. Podobnie - do odkształcenia mechanoreceptora w skórze, dzięki którego organizm odczuwa dotyk, potrzeba również bardzo niewielkiej energii. Siarkowodór aktualny nawet w minimalnym stężeniu w powietrzu jest idealnie wyczuwalny poprzez receptory węchowe.Bardzo istotne jest, aby siła bodźca oddziałującego na receptor miała odpowiednio sporą prędkość narastania, ponieważ tylko wówczas ma on szansę wywołać w receptorze ważne zmiany, wskutek których jest generowany prąd elektryczny, dający się dalej przewieść poprzez włókno nerwowe. Charakterystyczne dla receptorów jest zdarzenie adaptacji, które bazuje na zmniejszaniu się w okresie wielkości potencjału generującego. Wyróżnia się receptory błyskawicznie i wolno się adaptujące. Do tych pierwszych należą ((((((na przykład mechanoreceptory wrażliwe na dotyk i ucisk. Przedłużające się wpływ bodźca w okresie skutkuje adaptacje receptora, poprzez co jest on coraz słabiej poprzez receptor odczuwany. Do wolno adaptujących się receptorów, czyli takich, w których mimo przedłużającego się oddziaływania bodźca wciąż jest generowany bodziec elektryczny, należą niektóre termoreceptory. Ciekawe, iż receptory bólowe, które są wolnymi zakończeniami nerwów, w ogóle się nie adaptują. Gdyby było odmiennie, mogłoby dojść do trwałych uszkodzeń tkanek wskutek nieprzerwanego oddziaływania na nie bodźca bólowego.Receptory wykazują swoistość, co znaczy, iż są nastawione na odbiór jednego rodzaju energii. I tak, receptory znajdujące się w siatkówce oka odbierają energię świetlną, receptory smaku i węchu - są nastawione na zmiany składu chemicznego otoczenia, receptory czuciowe w skórze reagują na odkształcenia mechaniczne powstałe wskutek ucisku, termoreceptory (zimna i ciepła) czułe są na zmiany temperatur w ustalonych zakresach.Swoistość receptora nie jest jednak bezwzględna. Jeżeli jakiś impuls oddziałuje na nietypowy dla niego receptor z wyjątkowo sporą energią, może wywołać w nim podobne zmiany, jakie powstają pod wpływem bodźca swoistego. np., jeżeli z sporą siłą ucisnąć gałkę oczną, to w receptorach siatkówki powstaną odkształcenia, których efektem są niecharakterystyczne wrażenia świetlne zarejestrowane w korze wzrokowej.Powstały w receptorze (zakończeniu nerwowym) wskutek oddziaływania bodźca prąd elektryczny jest dalej przewodzony włóknami nerwowymi do ośrodków rejestrujących i przetwarzających impuls. Ostatecznym celem przekazywanej w formie impulsu elektrycznego informacji jest ośrodkowy układ nerwowy. Zmysły Człowiek, jak każdy złożony organizm, dysponuje kilkoma różnie rozwiniętymi zmysłami, umożliwiającymi odczuwanie skórne, widzenie, słyszenie, odczuwanie smaku i zapachów, utrzymywanie równowagi.Odczuwanie skórneW skórze znajdują się liczne zakończenia nerwowe - wolne i wchodzące w skład receptorów posiadających swoją, odrębną strukturę, rejestrujące dotyk, ciepło, zimno i bodźce bólowe. Mechanoreceptory skóry reagują na ucisk dotyk i wibrację. Na dotyk są wrażliwe tak zwany ciałka Meissnera i receptory okołowłosowe. To są receptory, które adaptują się zarówno wolno, jak i błyskawicznie. Pola odczuwania bodźca przypisane tym receptorom mają zróżnicowaną powierzchnię, która wynosi od 1 do 12 mm2.Rozmieszczenie receptorów czuciowych w skórze jest bardzo różne. Dlatego różne okolice skóry wykazują inną wrażliwość na ucisk. W najwyższym stopniu są wrażliwe opuszki palców i - czubek nosa, i wargi. Najmniej - ramiona, uda i grzbiet. tak aby spowodować rekcję w skórze czubka nosa wystarczy ucisnąć ją z min. siłą wynoszącą jedynie 2g/mm2. By wywołać podobny sukces na skórze ramion, trzeba ją ucisnąć niemal 20-krotnie mocniej.W skórze i innych tkankach są rozmieszczone receptory rejestrujące ból, który jest nieprzyjemnym wrażeniem zmysłowym, powstałym wskutek uszkodzenia (nocycepcji) tkanek. System odczuwania bólu ma chemiczny charakter i związany jest z uwalnianiem z uszkodzonych tkanek mediatorów chemicznych, (w szczególności - kinin (bradykininy), które oddziałując na zakończenia nerwowe, indukują w nich reakcje prowadzące do stworzenia impulsu elektrycznego.W receptorach rozmieszczonych w narządach powstaje tak zwany ból trzewny. Może być odczuwany jako "głęboki" (pochodzący "z głębi"), lub "powierzchowny", rzutowany, (a więc odbierany tak, jakby pochodził z tkanek zewnętrznych. To jest powiązane z uszkodzeniami wzdłuż dróg nerwowych.Receptory bólowe mogą mieć także cechy mechanoreceptorów, reagujących na mechaniczne odkształcenia powierzchni, albo być mechano- i termoreceptorami. Narastająca siła bodźca skutkuje, iż poczucie dotyku albo ucisku, lub temperatury (ciepła albo zimna) przeistacza się w wyraźny ból.badanie czucia powierzchownego, w tym bólu, ostatecznie dokonuje się w korze mózgowej, w jej części czuciowej. bodziec elektryczny powstały wskutek dotyku, bólu i temperatury jest przewodzony drogami nerwowymi do zwojów przyrdzeniowych, a stąd (sznurem tylnym) do rdzenia przedłużonego (dotyk, ucisk), wzgórza i kory czuciowej.U człowieka, niezależnie od jego świadomości, w trakcie dowolnego ruchu, dzięki tak zwany proprioreceptorów, zbierane są wiadomości dotyczące położenia stawów względem siebie, długości mięśni (stopnia ich rozciągnięcia). Są one przesyłane do rdzenia kręgowego i już na jego poziomie mogą być przetwarzane z wydaniem instrukcji korygujących ( dzięki prostych albo nieco bardziej złożonych odruchów) ruch. Ich celem jest nie tylko rdzeń kręgowy, lecz również móżdżek i kora ruchowa mózgu. W nich dokonuje się bardziej złożona .badanie ruchu dzięki sygnałom nadchodzącym od dużej liczby nadawców (proprioreceptorów różnych grup mięśniowych). wskutek tej analizy uruchamiane są złożone odruchy polisynaptyczne, dzięki którym ruch ciała, stan napięcia mięśni są adekwatne do potrzeb.Zmysł równowagiSprawne poruszanie się człowieka może być zapewnione tylko wówczas, gdy dobrze funkcjonuje jego zmysł równowagi. Jest w ustroju narząd, wchodzący w skład ucha wewnętrznego, którego receptory odbierają sygnały o położeniu ciała w trójwymiarowej przestrzeni. Te receptory są wyspecjalizowanymi komórkami zaopatrzonymi w rzęski zanurzone w gęstym płynie (endolimfie) wypełniającym trzy kanały pólkoliste ucha wewnętrznego. Te trzy kanały rejestrują ruchy obrotowe w trzech osiach w przestrzeni. w okresie ruchu ciała, szczególnie zaś - obrotu głowy - endolimfa, wypełniająca kanały, w wyniku własnej bezwładności, "spóźnia się" w relacji do ścian kanałów i wytwarza "wodny" prąd, który porusza rzęski komórek receptorowych. Ruch rzęsek indukuje zmiany w komórkach receptorowych, wskutek których powstaje potencjał elektryczny, a następnie bodziec elektryczny, który jest przewodzony nerwem przedsionkowym do gałek ocznych, do móżdżku i do kory mózgowej. W móżdżku i w korze jest dokonywana kompleksowa .badanie położenia ciała w przestrzeni i są generowane dyrektywy korygujące odchylenia.Smak i węchCzłowiek rozpoznaje cztery fundamentalne smaki: słodki, kwaśny, gorzki i słony, ( dzięki receptorów, znajdujących się w szczególnych strukturach błony śluzowej, zwanych kubkami smakowymi, zebranych w jamie ustnej, szczególnie zaś na powierzchni języka. Komórki receptorowe są chemoreceptorami reagującymi jedynie wówczas, gdy substancja smakowa jest rozpuszczona w śluzie otaczającym kubek. Interesujące to jest, iż receptory smakowe nie odbierają poszczególnych smaków oddzielnie, jednak każdy smak wywołuje bodziec elektryczny o innej charakterystyce. Impulsy elektryczne powstałe w kubkach smakowych są przewodzone poprzez włókna nerwów czaszkowych: VII, IX i X do ośrodków analizujących, znajdujących się w pniu mózgu, wzgórzu i w korze mózgu, w której kształtują się ostatecznie wrażenia smakowe.Dogłębne różnicowanie smaków następuje dopiero pod wpływem zmysłu węchu (powonienia). W jamie nosowej, w jej tylnej części znajduje się okolica węchowa, w której są neurony będące rodzajem chemoreceptorów. Podobnie jak w razie komórek w kubkach smakowych, również i tu, substancja zapachowa, aby być rozpoznana, musi się rozpuścić w warstwie śluzu znajdującego się na powierzchni komórek. Dopiero wtedy ta substancja może związać się z błoną komórki receptorowej i spowodować w niej reakcje biochemiczne, których wynikiem jest stworzenie impulsu elektrycznego. Ten bodziec jest przewodzony drogą węchową do opuszki węchowej kory, gdzie powstaje wrażenie węchowe.w rejonie wechowej jamy nosowej znajduje się do kilkudziesięciu tys. receptorów rozróżniających najrozmaitsze zapachy. Każdy z nich charakteryzuje się różnym progiem pobudliwości dla różnych substancji. Receptory węchowe wykazują bardzo szybką adaptację; nawet w najwyższym stopniu intensywny, czasem bardzo nieprzyjemny zapach ( (((((((na przykład siarkowodoru czy merkaptanów), błyskawicznie przestaje przeszkadzać i nie musi minąć nawet kilka min., aby stał się w ogóle niewyczuwalny.Zmysł powonienia oprócz swoich typowych zadań dostarcza, co ciekawe, również informacji, które pozornie nie maja związku z powonieniem. Idzie tu ( ((((((((na przykład o wiadomości "społeczne", pozwalające łatwiej definiować "przyjaciela" i "wroga". definicja "swojskiej atmosfery" ma bardzo ważna "węchową" konotację. Zmysł powonienia ma również wpływ na stan uczuciowy człowieka i na funkcjonowanie jego pamięci. Kora węchowa jest filogenetycznie bardzo stara i u zwierzat odgrywa znacząco większą rolę, gdyż węch jest u nich bardzo istotnych zmysłem ostrzegawczym.WzrokCzłowiek ma bardzo dobrze rozwinięty zmysł wzroku, w odróżnieniu do opisanego wyżej zmysłu powonienia, którego czułość i precyzja są znacząco gorsze w porównaniu z innymi przedstawicielami ssaków.Do rejestrowania bodźców świetlnych, widzenia elementów służy człowiekowi oko z jego aparatem optycznym i siatkówką, będącą de facto wspólnie z nerwem wzrokowym częścią składową ośrodkowego układu nerwowego.Oko znajduje się w oczodole twarzoczaszki, ma kształt niemal kulisty. Zapewnia mu to zewnętrzna łącznotkankowa warstwa, zwana twardówką i ciśnienie wewnątrzgałkowe, wewnątrzgałkowej cieczy wodnistej.Aparat optyczny oka złożona jest z zewnętrznej, zlokalizowanej na przodzie gałki ocznej - przejrzystej rogówki (nb. najważniejszego elementu optycznego oka), cieczy wodnistej, soczewki i ciała szklistego. Liczba energii świetlnej wpadającej do oka zależy od wielkości źrenicy - okrągłego otworu w tęczówce, środkowej błonie gałki ocznej. Wyposażona w mięśnie tęczówka kurczy się i rozkurcza, zmieniając stosunkowo potrzeb rozmiar źrenicy. W ciemnych pomieszczeniach źrenica jest najszersza, w słońcu - najwęższa. Drugi pod względem ważnosci obiekt optyczny oka - dwuwypukła soczewka, znajdująca się z tyłu za rogówką i komorą przednią i z przodu ciała szklistego, dzięki swojej dużej elastyczności i czynności obsługujących ją mięśni może w pewnym zakresie zamieniać wypukłość swoich kształtów. Ta właściwość zwana jest zdolnością do akomodacji, dzięki której elementy bliskie i oddalone są widziane ostro i wyraźne.Z tyłu, za soczewką i galaretowatym ciałem szklistym - wewnętrzna część gałki ocznej wysłana jest warstwą komórek nerwowych, która nazywa się siatkówką. Siatkówka jest wyposażona w fotoreceptory: pręciki i czopki, wyspecjalizowane neurony posiadające światłoczułe barwniki wzrokowe, (w szczególności rodopsynę. Czopki są używane do widzenia barwnego, szczegółowego - przy dobrym oświetleniu, pręciki zaś reagują na słabe bodźce świetlne. Umożliwiają widzenie czarno-białe nawet w najgorszych warunkach oświetleniowych. System oddziaływania energii świetlnej na receptory z grubsza bazuje na zmianach w strukturze w cząsteczce rodopsyny pod wpływem światła. Te zmiany inicjują wewnątrzkomórkowe złożone reakcje biochemiczne, w skutku których dochodzi do wytworzenia potencjału generującego i odpowiedniego impulsu elektrycznego. W siatkówce, w kilku warstwach neuronów wstępnie powstaje obraz obserwowanego przedmiotu. Jednak ostateczna .badanie bodżców i ich scalanie w obraz ma miejsce w korze wzrokowej mózgu. Bodźce wzrokowe biegną drogami wzrokowymi nie tylko do kory, lecz do innych struktur mózgowia, Są analizowane i przetwarzane również poprzez móżdżek, struktury podkorowe i pień mózgu. to jest potrzebne do utrzymania równowagi i zapewnienia harmonii ruchów.SłuchCzłowiek może rejestrować i przetwarzać bodźce akustyczne, (a więc fale dźwiękowe. Narządem zmysłu rejestrującym dźwięki jest ucho. Ono jest umieszczone na granicy mózgo- i twarzoczaszki i zbudowane jest z części zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. W skład ucha zewnętrznego wchodzi małżowina uszna zbierająca fale i krótki kilkucentymetrowy przewód słuchowy zewnętrzny. Na jego dnie znajduje się sprężysta błona bębenkowa reagująca drganiem na nacierające na nią fale dźwiękowe. Za błoną bębenkową rozpoczyna się ucho środkowe zaopatrzone w delikatne kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko i strzemiączko), dzięki którym drgania błony są przenoszone do okienka owalnego znajdującego się na granicy ucha śrokowego i wewnętrznego. To okienko ma błoniastą budowę i ma sposobność ruchu.W uchu wewnętrznym, kształtem przypominającym muszle ślimaka, dokonuje się receptorowy odbiór dźwięków. Komórki receptorowe posiadają rzęski, które poruszają się wspólnie z ruchami płynnego środowiska ucha wewnętrznego. Obecna w nim dość gęsta ciecz (perylimfa), wskutek ruchów błony okienka owalnego przemieszcza się, drażniąc rzęski komórek receptorowych. Ruch rzęsek inicjuje reakcje biochemiczne, wskutek których jest produkowany bodziec elektryczny W elektronicznej informacji powstałej w receptorach ucha wewnętrznego są zakodowane istotne parametry dźwięku: częstotliwość, natężenie, kierunek, odległość od źródła. W takiej "zakodowanej" postaci wiadomość ta jest przesyłana nerwem słuchowym do pól analizujących w korze skroniowej mózgu.Ludzkie ucho rejestruje dźwięki o częstotliwości od 16 do 20 000 Hz, lecz w najwyższym stopniu jest wrażliwe na dźwięki o częstotliwości 2000-5000 Hz. Pojedynczy dźwięk o przebiegu sinusoidalnym - nazywa się tonem. Z reguły ucho ma do czynienia z dźwiękami składającymi się z kilku albo nawet wielu tonów. istotne jest, iż próg słuchu dla pojedynczych tonów podwyższa się, gdy w okolicy nich pojawią się dodatkowe.Ciśnienie, jakie wywiera fala akustyczna, jest mierzalne i wyraża się w decybelach. Kiedy przekracza wartość 100-120 decybeli dźwięk staje się nieznośny i wywołuje sukces bólowy. Ucho odbiera fale akustyczne powietrza i drżenia kości czaszki. Można więc również mówić o tak zwany przewodzeniu kostnym dźwięku. W warunkach fizjologicznych przewodzenie kostne nie ma żadnego znaczenia, jest jednak używane do diagnostyki narządu słuchu