Układ oddechowy leczenie

Definicja UKŁAD ODDECHOWY: Oddychanie i układ oddechowy Dum spiro spero. Póki oddycham - mogę mieć nadzieję. Oddychanie jest jednym z głownych przejawów życia i bazuje na pobieraniu poprzez żywą istotę tlenu z atmosfery i oddawaniu do niej dwutlenku węgla, Tlen, zawarty w powietrzu, jest konieczny do uzyskiwania poprzez niemal każdy żywy organizm życiowej energii. Kręgowce, szczególnie zaś ssaki, w tym człowiek, z racji na swą skomplikowaną wielonarządową budowę muszą mieć osobny mechanizm - układ oddechowy - zapewniający sprawne dostarczanie tlenu do tkanek i oddawanie stamtąd do atmosfery dwutlenku węgla (to jest "oddychanie zewnętrzne", w odróżnieniu od "wewnętrznego", które ma miejsce w tkankach). Narządy układu oddechowego Układ oddechowy złożona jest z wielu narzadów, różniących się budową, a również przydzielonymi "cząstkowymi" zadaniami. Z grubsza dzieli się on na dwa "odcinki": górny i dolny. Do górnego zalicza się jamę nosową i gardło, do dolnego - krtań, tchawicę, prawe i lewe oskrzele główne i drzewiasto rozgałęziony mechanizm wewnątrzpłucnych dróg oddechowych utworzony poprzez następne "generacje" małych oskrzeli i oskrzelików, kończący się pęcherzykami płucnymi, w których dzieje się zamiana gazowa. Jama nosowa: oczyszczanie, ogrzewanie i nawilżanie powietrza Fizjologicznie powietrze pobierane jest poprzez nozdrza (oddchanie poprzez usta jest niefizjologiczne, a j. ustna nie jest fizjologiczną cześcią układu oddechowego) i dostaje się do oddzielonych przegrodą przewodów jamy nosowej, które wraz ze znajdującymi się w nich czterema parami zwisających małżowin i z układem powietrznych komór kości twarzoczaszki, zwanych zatokami przynosowymi, stanowią przestrzeń, gdzie podlega wstępnemu oczyszczeniu, nawilgoceniu i ogrzaniu. Powierzchnia jamy nosowej wyścielona jest błoną śluzową, której główna część tworzy okolicę oddechową. W tej dobrze ukrwionej błonie znajdują się liczne gruczoły wydzielające śluz i płyn surowiczy, tworzące na jej powierzchni dodatkową warstwę, na której osadzają się zanieczyszczenia wdychanego powietrza. Niewielka część błony śluzowej jamy nosowej tworzy tak zwany okolicę węchową, wyposażoną w wyspecjalizowany nabłonek węchowy i gruczoły węchowe. Dzięki nim człowiek ma powonienie, czyli potrafi odróżniać zapachy. Gardło: skrzyżowanie drogi oddechowej z drogą pokarmową Jama nosowa przez tylne nozdrza łączy się z gardłem, kilkunastocentymetrowym nieparzystym narządem, stanowiącym w pierwszej kolejności część układu pokarmowego. W gardle następuje skrzyżowanie drogi oddechowej z drogą pokarmową. Istnieją jednak specjalne struktury anatomiczne i systemy, które zabezpieczają poprawne (bezkolizyjne) funkcjonowanie obu dróg. Dzięki nim rzadko w warunkach pełnego zdrowia zdarza się, aby fragmenty pożywienia trafiły do niżej położonych odcinków dróg odechowych: krtani i tchawicy. Ochrona dróg oddechowych przed zachłyśnięciem jest szczególnie istotna wtedy, gdy człowiek śpi i nie sprawuje świadomie kontroli nad swoim ciałem.Nieprawidłowości w budowie i funkcji górnej cześci gardła, a również podniebienia, które oddziela jamę ustną od nosa, wywołują chrapanie w okresie snu, a niekiedy są powodem przejściowego zamykania drogi oddechowej i niebezpiecznych dla zdrowia bezdechów.Częściej zdarza się zdarzenie aerofagii, a więc połykania powietrza, powodujące przykre symptomy ze strony przewodu pokarmowego. Gardło jest bardzo dobrze umięśnione, posiada warstwę okrężną i podłużną mięśni, które tworzą zwieracze i dźwigacze gardła. Ich zadaniem jest w pierwszej kolejności połykanie przyjętych pokarmów. Dzięki mięśniom gardła dochodzi w okresie aktu połykania do zamknięcia dróg oddechowych.W gardle znajduja się liczne skupiska tkanki limfatycznej - migdałki, tworzące limfatyczny pierścień gardłowy Waldeyera. Są one bardzo istotnym składnikiem układu odpornościowego. Do gardła uchodzi przewód trąbkowy zapewniający przewietrzanie ucha środkowego, gdzie ma ono swój start.Przód gardła stanowi jego część krtaniową. Bardzo istotnym elementem fizjologicznie z nim związanym jest nagłośnia, ruchoma chrząstka, która anatomicznie właściwie zalicza się do następnego odcinka dróg oddechowych - krtani. Nagłośnia w okresie połykania pokarmów zamyka wejście do krtani.Gardło jest wyścielone bloną śluzowa. W jego części nosowej - błona ma taką samą budowę jak jama nosowa, w pozostałych częściach śluzówka ma budowę odmienną, charakterystyczną dla górnego odcinka przewodu pokarmowego. Krtań - chrzęstny instrument Wdychane powietrze z gardła przedostaje się do krtani - długiego na 4-6 cm przewodu zbudowanego z kilku rodzajów chrząstek, z których główna jest chrząstka tarczowata. Chrząstki tworzą szkielet krtani, który stanowi podporę dla aparatu głosowego. Chrząstki krtani są pomiędzy sobą połączone stawami albo zrostami więzadłowymi (więzadłami). Cały mechanizm połączeń międzychrząstkowych sprawia, iż krtań jest narządem zwartym i silnym, lecz posiadającym również określoną ruchomość potrzebną do kształtowania barwy i brzmienia głosu. Istotną rolę w czynności krtani odgrywają mięśnie, mające charakter zwieraczy i rozwieraczy i napinaczy warg głosowych.Wnętrze krtani złożone jest z trzech jam - górnej, pośredniej i dolnej. Górna łączy się z gardłem, pośrednia - jest miejscem powstawania głosu; tam gdyż znajduja się wargi głosowe, lewa i prawa, tworzące tzw glośnię. Ostry brzeg błony śluzowej warg głosowych tworzy fałdy głosowe, zwane odmiennie strunami głosowymi. Między nimi znajduje się szpara głośni, długości około 23 mm u mężczyzn i 18 mm u kobiet. Szpara głośni w fizjologicznych warunkach nigdy nie jest zamknięta - powietrze zawsze może swobodnie przejść do dalszej części drog oddechowych - tchawicy. Powierzchnia wewnętrzna krtani jest wyścielona błoną śluzową o budowie typowej dla dróg oddechowych, czyli składającą się z nabłonka wielorzędowego z obecnością będących w ciągłym ruchu mikrokosmków, zawierajacą liczne gruczoły produkujące śluz i płyn surowiczy, chroniące krtań przed wysychaniem i zanieczyszczeniami z wdychanego powietrza. Tchawica: pierścieniowata rurka Krtań bezpośrednio łączy się z tchawicą, kilkunastocentymetrową cewką (rurką), nieco spłaszczoną w wymiarze przednio-tylnym. Jej wymiar poprzeczny wynosi 15-20 mm.Zbudowana jest z około 20 okrężnych, podkowiastych chrząstek, ułożonych jedna nad drugą, tkwiących w mocnej łącznotkankowej błonie włóknistej. Z tyłu ściana tchawicy jest mniej zwarta i ma charakter błoniasty. W ścianie tchawicy znajdują się pasma okrężnych włókien mięśniowych mających wpływ na stan napięcia ściany.Od środka tchawica wyścielona jest typową dla układu tkanką śluzową z nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, którego migawki poruszają się w kierunku krtani i z licznymi gruczołami produkującymi śluz i płyn surowiczy, które, tak jak w jamie nosowej i krtani, tworzą w najwyższym stopniu wewnętrzną warstwę pochłaniajacą zanieczyszczenia i nawilżajacą napływające w okresie wdechu powietrze. Migawki poruszają się z szybkością 3-10 razy na sekundę. Produkowany śluz przesuwa się z sporą szybkością. System migawkowy jest bardzo wydajny. Dzięki niemu powietrze w tchawicy (i dalej - w oskrzelach) bardzo intensywnie oczyszcza się.Tchawica w dolnym swym końcu dzieli się na dwa spore oskrzela - prawe i lewe. W miejscu rozdwojenia od wewnątrz znajduje się charakterystczna ostroga, wklęsła listwa, wzmacniająca zarówno tchawicę, jak i oskrzela główne. Kąt rozdwojenia tchawicy jest różny i waha się od 50 do 100 stopni.Oskrzela główne mają identyczną budowę ściany, jak tchawica, jest to posiadają podkowiaste chrząstki "zanurzone" w zwartej tkance włóknistej; są tylko od niej węższe. Posiadają również okrężne włókna mięśniowe. Ciekawe, iż prawe oskrzele ma większą średnicę od lewego, za to lewe jest od prawego dłuższe. Oskrzela główne stanowią ostatni zewnatrzpłucny odcinek dróg oddechowych. Płuca: groniaste worki powietrza Płuca są parzystym narządem, w którym zachodzi zamiana gazowa. Mechanizm ten ma miejsce nie w każdej części płuc. Wyróżnia się w nich gdyż tak zwany składnik oskrzelowy, wykorzystywany do przewodzenia powietrza, i składnik pęcherzykowy, w którym ma miejsce ostatnia etap oddychania zewnętrznego (przedtkankowego), a więc zamiana gazowa. Płuca wypełniają całą klatkę piersiową, oprócz jej centralnej części - śródpiersia, w którym znajduje się serce, spore naczynia krwionośne, tchawica, przełyk, tarczyca. Otoczone są opłucną , podwójną (dwublaszkową) błoną surowiczą z przestrzenią opłucnową wewnątrz, oddzielającą płuca od klatki piersiowej. W jamie opłucnowej znajduje się niewielka liczba płynu surowiczego. Płuca z wyglądu przypominają zaokrągloną u góry piramidę, której podstawa oparta jest na przeponie, a zaokrąglony szczyt sięga do pierwszego żebra i obojczyka.Od strony śródpiersia oba płuca maja wgłębienie na około 2 cm. ((to jest tak zwany wnęka płuca, jest to miejsce wypełnione poprzez tak zwany korzeń płuca, na który składają się: oskrzela, naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy.W płucach oskrzela tworzą drzewiasto rozgałęziający się mechanizm. Na ogół podzielone są one tak jak tchawica - dychotomicznie. Dopiero w najmniejszch oskrzelach ich następny podział może być trójdzielny. Oskrzela główne podzielone są na płatowe, te zaś na segmentalne, subsegmentalne i dalsze. Każde następne oskrzele ma coraz mniejszą średnicę. Budowa ich ściany jest dość podobna do budowy tchawicy i sporych płatowych oskrzeli; chrzastki nie tworzą podkowiastych pierścieni, ale są zwykłymi nieregularnymi płytkami. Bardzo istotną rolę rozpoczyna tu odgrywać warstwa mięśniowa. Napięcie mięśni, regulowane poprzez autonomiczny układ nerwowy, w zasadniczym stopniu decyduje o średnicy światła oskrzela. Najmniejsze oskrzela posiadające jeszcze chrząstkę mają średnice 1-1,5 mm. Od nich odchodzą oskrzeliki - już bez chrząstek, a po następnych 5 podziałach pojawiają się oskrzeliki oddechowe, w których ścianie znajdują się pęcherzyki płucne. Po kilkukrotnym podziale tych oskrzelików pojawiają się przewody pęcherzykowe prowadzące wprost do pęcherzyków plucnych.Układ końcowych odcinków dróg oddechowych ma charakter groniasty. Grono stanowi fundamentalną jednostkę anatomiczną i fizjologiczną płuca. Większa liczba gron tworzy zrazik, zraziki tworzą segmenty, te zaś - płaty. Lewe płuco jest dwupłatowe (posiada górny i dolny płat), prawe - trzypłatowe (posiada górny, środkowy i dolny plat). Wnętrze dróg oddechowych wyścielone jest błoną śluzową z licznymi gruczołami produkującymi śluz, tworzący cienką warstwę ochronną. Pęcherzyki maja kształt kulisty, czasem - wskutek ucisku sąsiadów - półkulisty albo wielościenny. Ich średnica wynosi 150-250 mikrometrów. Utworzone są z komórek nabłonkowych (pneumocytów) otoczonych cienkim zrębem łącznotkankowym, w którym znajduje się sieć naczyń włosowatych. Ściana pęcherzyka płucnego wraz ze ścianą naczynia włosowatego tworzą tak zwany barierę włośniczkowo-pęcherzykową, poprzez którą tlen dyfunduje do krwi, w trakcie gdy z krwi do światła pęcherzyków przedostaje się dwutlenek wegla. Liczba pęcherzyków płucnych jest wielka, ponieważ wynosi około 300 mlnów. Tworzą one aż 100 m2 powierzchni oddechowej.Płuca, z racji na własną funkcję, są w szczególny sposób unaczynione. Dociera do nich krew tętnicza, lecz pozbawiona tlenu, pompowana poprzez prawą komorę serca. Do płuc dociera pośrodku jednej minuty tyle samo krwi, ile dochodzi do wszystkich pozostałych narzadów krwi tłoczonej poprzez lewą komorę. (((to jest możliwe tylko dlatego, iż naczynia tętnicze płuc mają słabo rozwiniętą warstwę mięśniową i są bardzo podatne na rozciąganie. Mają wielką pojemność.Układ oddechowy posiada unerwienie wegetatywne: współczulne i przywspółczulne. To unerwienie klasyfikuje stan napięcia mięśni wchodzacych w skład ściany dróg oddechowych i wydzielanie śluzu poprzez gruczoły. Układ wspólczulny, adrenergiczny, poszerza światło oskrzeli i minimalizuje produkcje śluzu, zaś układ parasympatyczny odwrotnie: zwęża światło oskrzeli i nasila aktywność gruczołów śluzowych. Co skutkuje, iż powietrze przedostaje się do płuc? Siłą napędową jest różnica ciśnień, jaka wytwarza się w trakcie wdechu między pęcherzykami płucnymi a jamą ustną. W wyniku rozszerzenia klatki piersiowej ciśnienie w jej wnętrzu staje się "ujemne", tzn. niższe niż panujące w danym momencie w atmosferze. Wytworzenie "podciśnienia" jest możliwe dlatego, iż klatka piersiowa w okresie wdechu rozszerza się szybciej niż płuca. Zachodzi zjawiska "ssania" powietrza do drzewa oskrzelowego. Płuca jednak "podążają" za klatką piersiową dzięki niewielkiej ilości płynu w jamie opłucnowej utworzonej poprzez blaszki opłucnej, aczkolwiek ich pęcherzykowa struktura, w szczególności niemal kulisty kształt pecherzyków, jest przyczyną działania napięcia powierzchniowego naturalnie zmierzającego do zmniejszania, a nie zwiększania objętości. Głównym mięśniem wdechowym jest przepona oddzielajaca klatkę piersiową od jamy brzusznej. Inne mięśnie oddechowe mają mniejsze znaczenie i są uruchamiane dopiero w okresie większego wysiłku. Wdech jest czynną fazą oddychania zewnętrznego. Wydech ma charakter bierny. Pierwotnie poszerzona klatka piersiowa i płuca powracają do swoich "wyjściowych" wielkośćów dzięki zjawisku odkształcenia sprężystego. W spoczynku człowiek oddycha z częstością 12 - 14 wdechów na minutę. Z każdym wdechem wprowadza do płuc około 500 ml powietrza. Znaczy to, iż pośrodku minuty wprowadza do płuc 6 litrów powietrza. Rezerwy płuc Płuca maja wielką rezerwę. w trakcie w najwyższym stopniu natężonego wdechu do płuc można wprowadzić około 2500 - 3000 ml powietrza. Tak się zdarza w trakcie bardzo natężonej pracy fizycznej. Pojemność życiowa płuc (mierzona od położenia maksymalnego wydechu do położenia maksymalnego wdechu) zdrowego młodego mężczyzny wynosi około 4500 - 5000 ml. U kobiet jest ona nieco mniejsza. W płucach stale, niezaleznie od etapy oddychania (wdechu albo wydechu) zalega około 1500 ml powietrza. Znaczy to, iż całkowita pojemność płuc wynosi około 6000 ml. Istnienie zalegajacego powietrza w płucach zapewnia stabilność składu gazowego w pęcherzykach płucnych i sprawia, że dyfuzja gazów dla każdego z nich z osobna zawsze ma ten sam kierunek: tlenu - z pęcherzyków do krwi, dwutlenku wegla zaś - z krwi do pęcherzyków i na zewnątrz. w okresie wdechu część powietrza wprowadzonego do dróg oddechowych nie dociera do pęcherzyków płucnych, wypełniając drogi oddechowe. ((((to jest tzw przestrzeń martwa, której objętość wynosi około 150 ml. czyli - efektywnej zamianie gazowej poddane jest w spoczynku nie 500, ale 350 ml powietrza. Nerwowa kontrola wentylacji Czynność oddechowa jest kontrolowana i regulowana poprzez ośrodkowy układ nerwowy. W rdzeniu przedłużonym znajdują się centra oddechowe, które sterują robotą mięśni oddechowych.Człowiek oddycha spontanicznie, mimowolnie. Nie znaczy to w ogóle, iż nie ma on wpływu na głębokość i częstość oddychania - tak, jak się to dzieje z czynnością serca, która nie jest świadomie kontrolowana poprzez korę mózgowa. fundamentalną rolę w kontroli oddychania odgrywają sprzężenia zwrotne, powiązane z panującymi we krwi ciśnieniami tlenu i dwutlenku wegla. Czujnikami tych ciśnien są receptory znajdujące się w sporych tętnicach: w aorcie i tętnicy szyjnej. Spadek ciśnienia tlenu i/ albo przyrost ciśnienia dwutlenku węgla we krwi tętniczej skutkuje w drodze odruchu pobudzenie centrów oddechowych w rdzeniu przedłużonym. Stamtąd płyną pobudzenia zwiększjące aktywność i wysiłek mięśni oddechowych i w skutku - poprawę wentylacji, czego efektem jest powrót do ciśnienia gazów we krwi do poziomu zapewniającego poprawne oddychanie tkankowe.Płuca przez wpływ na ciśnienie dwutlenku węgla we krwi mają bezpośredni i znaczny wpływ na utrzymywanie odpowiedniego, niemal obojętnego odczynu (pH - 7,4) krwi. Są miejscem powstawania i degradacji niektórych substancji czynnych, krążących we krwi. Wykazują hormonalna aktywność, produkując na przykład krążąca angitensynę II. Dolegliwości układu oddechowego Układ oddechowy z racji na swą "otwartość" na świat zewnętrzny jest szczególnie narażony na działanie czynników chorobotwórczych aktualnych w powietrzu. Najczęstszymi więc chorobami go dotykajacymi są zakażenia - szczególnie górnych dróg oddechowych.W większości wypadków to są infekcje wirusowe. To one są sprawcami pospolitych "katarów" przebiegających z zatkaniem nosa, kaszlem, bólem gardła, gorączką i innymi symptomami ogólnymi. Do tych infekcji zalicza się także grypa, przebiegajaca z reguły epidemicznie i różniąca się od innych banalnych zakażeń wirusowych dróg oddechowych cięższym przebiegiem, zajęciem niekiedy również dolnych odcinków dróg oddechowych i narządów pozapłucnych. Przewarzająca część zakżeń wirusowych nie wymaga szczególnego leczenia, poza stosowaniem środków łagodzących symptomy. Dotyczy to również grypy. z racji na niebezpieczne powikłania grypy - coraz powszechniejsze są rekomendowane poprzez lekarzy coroczne szczepienia przeciw grypie. Zakażenia bakteryjne drog oddechowych są nieco rzadsze. Regularnie są wtórne do "torujących drogę" zakażeń wirusowych. Mogą dotyczyć każdego odcinka dróg oddechowych. Szczególnie niebezpieczne są jednak bakteryjne zapalenia płuc u małych dzieci, ludzi starych, osób z chorobami układu krążenia i z osłabioną odpornością (chorych na białaczki czy AIDS). Najczęstsze są zapalenia pneumokokowe i bakteria o nazwie Haemophilus influenze. w najwyższym stopniu niebezpieczne są zapalenia gronkowcowe, czasem oporne na typową antybiotykoterapię.Szczególnym rodzajem zakażenia bakteryjnego jest gruźlica płuc, spowodowana prątkiem Kocha. Ta bakteria jest wyjątkowo tlenolubna, stąd tak regularnie wybiera płuca jako miejsce zasiedlenia i namnażania. Dzięki szczepieniom i skutecznej wielolekowej terapii gruźlica nie jest takim zagrożeniem, jak w przeszłości, jednak w ostatnim dziesiˇcioleciu epidemiolodzy odnotowali gwałtowny przyrost objawowych zakażeń gruźliczych, w pierwszej kolejności związanych z rozprzestrzenianiem się ( w szczególności w Afryce) AIDS.Drogi oddechowe są bardzo podatne na działanie alergenów. Coraz więcej jest osób cierpiących na katar sienny wywoływany poprzez pyłki traw i drzew i astmę oskrzelową, charakteryzującą się napadami skurczu oskrzeli i gromadzenia się śluzu w ich świetle. Napadowa duszność (( w szczególności wydechowa) i suchy kaszel, szczególnie nocny - to typowe symptomy astmy. Współczesne leczenie tej błyskawicznie rozprzestrzeniającej się dolegliwości jest wielolekowe i opiera się na wziewnych lekach rozszerzających oskrzela i kortykoidach leczących zapalenie.Niektóre bardzo poważne dolegliwości maja ścisły etiopatogenetyczny związek z paleniem papierosów. Należy do nich przewlekła obturacyjna dolegliwość płuc, w której dochodzi do trwałego i postepującego zwężenia dróg oddechowych wskutek toczącego się przewlekłego zapalenia oskrzeli i nadmiernego rozdęcia płuc, zwanego rozedmą. Typowe symptomy to ciągły kaszel, odkrztuszanie plwociny, duszność, pogorszenie tolerancji wysiłku, częste zakażenia dróg oddechowych - wirusowe i bakteryjne, nasilajace przewlekłe symptomy chorobowe. Ta dolegliwość prowadzi do ciężkiej niewydolności oddechowej, będącej powodem śmierci. Przerwanie palenia papierosów może nawet w średnio zaawansowanej chorobie zahamować patologiczne mechanizmy toczące się w drzewie oskrzelowym. również rak płuca (oskrzela) zależy wprost od palenia papierosów. Rozwija się skrycie, czasem całkiem przypadkowo wykrywany jest w badaniu radiologicznym płuc. Kiedy ujawnia się klinicznie, w 90% przypadków jest już za późno. Tylko 10% przypadków raka płaskonabłonkowego poddaje się skutecznemu leczeniu - operacyjnemu. symptomy, które powinny być powżnie potraktowane, to krwioplucie, kaszel i duszność, (( w szczególności, jeżeli nagle pojawią się u osoby palacej.Płuca są miejscem przerzutów bardzo wielu nowotworów złośliwych. istotną ekipą chorób układu oddechowego są pylice - dolegliwości zawodowe, powiązane z osadzaniem się w płucach drobnych cząsteczek pyłów. Niebezpieczne są w pierwszej kolejności pyły krzemowe, powodujące pylicę krzemową, chorobę prowadzacą do znacznego upośledzenia czynności płuc. Szczególnie niebezpieczne są wdychane włókna azbestu, które nie tylko wywołują uszkodzenie miąższu płucnego, lecz także indukują nowotworzenie