Układ pokarmowy leczenie

Definicja UKŁAD POKARMOWY: Budowa układu pokarmowego Wydawać aby się mogło, iż układ pokarmowy, zwany także trawiennym, jest jedynie prostą "rurą" wykorzystywaną do rozdrobnienia i wchłaniania pokarmów. Nic bardziej błędnego. Nawet w najwyższym stopniu "rurowate" narządy - przełyk i jelita - mają skomplikowaną budowę. Poprawne odżywianie, a więc trawienie i wchłanianie pokarmów, wymaga odpowiedniej koordynacji skomplikowanej czynności ruchowej i wydzielania dziesiątek rodzajów enzymów rozkładających składniki pożywienia. A co gdy układ pokarmowy choruje? Czytaj w artykule - Dolegliwości układu pokarmowego Układ pokarmowy zaczyna się od j. ustnej, później przez gardło i przełyk pokarm dociera do żołądka, z niego przechodzi do jelita cienkiego. Niestrawione resztki przesuwane są przez jelito grube aż do odbytu. Długość tej drogi wynosi 8-9 metrów. Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego mają pewne cechy wspólne. Składają się z trzech warstw: patrząc od środka, to jest błona śluzowa, błona mięśniowa i błona surowicza (zewnętrzna). Różnice dotyczą w pierwszej kolejności budowy nabłonka pokrywającego błonę śluzową. Tam, gdzie pokarmy nie są wchłaniane, lecz jedynie transportowane, mamy do czynienia z ochronną pokrywą nabłonka wielowarstwowego płaskiego. W żołądku i jelitach spotykamy się z nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, pokrytym dodatkowo w jelicie rąbkiem prążkowanym. Ten typ nabłonka bierze udział zarówno we wchłanianiu pokarmów, jak i czynności wydzielniczej (soki trawienne). Jama ustnaW jamie ustnej dochodzi do pierwszej modyfikacji pokarmu: żucia, miażdżenia, mieszania ze śliną i jego nawilżania i częściowego trawienia. Tym celom służą zęby, język i wydzielające ślinę gruczoły - ślinianki. Między wargami a zębami znajduje się tak zwany przedsionek j. ustnej, dopiero za zębami zaczyna się j. ustna właściwa.Przypomnijmy, iż dorosły człowiek ma 32 zęby stałe (zębów mlecznych jest 20). To są: siekacze (po 2 z każdej strony), kły (po 1), zęby przedtrzonowe (po 2) i trzonowe (po trzy z każdej strony).Największą ze ślinianek jest położona bezpośrednio naprzód od małżowiny usznej ślinianka przyuszna (jej zapalenie to popularna "świnka"). Jej ujście leży na policzku na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego. Kolejna pod względem wielkości jest ślinianka podżuchwowa, położona zgodnie ze własną nazwą na dnie j. ustnej. Ostatnim sporym gruczołem wydzielającym ślinę jest ślinianka podjęzykowa, której przewody (podobnie jak przewód ślinianki podżuchwowej) uchodzą na tak zwany mięsku podjęzykowym. GardłoGardło to kolejny po jamie ustnej odcinek przewodu pokarmowego. Wyróżniamy jego trzy części: nosową, ustną i krtaniową. Funkcją tego mięśniowo-błoniastego przewodu jest transport pokarmów i powietrza. Gardło pełni więc rolę "skrzyżowania", w którym naprzemiennie pokarm zstępuje do przełyku, a powietrze kieruje się z jamy nosowej do krtani.PrzełykKolejnym "odcinkiem" na drodze pokarmu jest właśnie przełyk. Stanowi niejako kontynuację gardła i dlatego możemy go również określić jako przewód mięśniowo-błoniasty. Pełni wyłącznie transportową rolę. Przełyk dzielimy na część szyjną, piersiową (w klatce piersiowej) i krótką część brzuszną. By dobrze pełnić własną funkcję, przełyk musi być wyposażony w "zastawki"; w jego przypadku to są tak zwany zwieracze. Dolny zwieracz przełyku zapobiega przedostawaniu się treści pokarmowej z kolejnego w kolejności "etapu", a więc żołądka.ŻołądekŻołądek - najobszerniejsza część przewodu pokarmowego - leży w lewym podżebrzu (okolica brzucha znajdująca się pod lewym łukiem żebrowym). Jego kształt jest bardzo zmienny i zależy głównie od pozycji ciała. Ogólnie wyróżniamy w nim część wpustową (przy połączeniu z przełykiem), trzon żołądka (część środkowa) i część odźwiernikową (przy przejściu w dwunastnicę). Workowate uwypuklenie żołądka będące jego górnym biegunem tytułujemy dnem tego narządu (nazwa myląca, gdyż to jest jego najwyższa część). W opisie tego organu nie może także zabraknąć krzywizn: większej po lewej stronie i mniejszej po stronie prawej.Żołądek nie tylko transportuje pokarm, lecz również go trawi. Taka przemieszana i "nadtrawiona" papka trafia do dwunastnicy, pierwszego odcinka jelita cienkiego.Jelito cienkie i jelito grubeDwunastnica oddzielona jest od żołądka zastawką odźwiernika. Jelito cienkie liczy sobie 4-5 metrów. Oprócz dwunastnicy jego częściami są jelito kręte (2/5 górne) i jelito czcze (3/5 dolne). W jelicie cienkim następuje trawienie pokarmu, jego dalszy transport i wchłanianie składników pokarmowych. Do takiej roli przystosowana jest błona śluzowa z fałdami okrężnymi i kosmkami. Jelito cienkie oddzielone jest od grubego zastawką krętniczo-kątniczą, która nie przepuszcza nieprzydatnych już resztek pokarmu z powrotem. W jelicie grubym przez odciąganie wody i wydzielanie śluzu tworzy się kał. Jelito grube dzielimy na jelito ślepe wspólnie z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę i odbytnicę wraz z kanałem odbytowym. Okrężnica natomiast dzieli się na część wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą.Gruczoły trawienne: wątroba i trzustkaW trawieniu pokarmów konieczne są enzymy wytwarzane i wydzielane poprzez tak zwany gruczoły trawienne. w najwyższym stopniu znanym jest chyba wątroba, położona w rejonie podżebrowej prawej i w znacznej części nadbrzusza. Ten spory narząd, ważący od 1300 do 1700 gramów, złożona jest z dwóch płatów: prawego i lewego. Płaty natomiast podzielone są na zraziki. Do tak zwany wnęki wątroby wpływa krew z tętnicy wątrobowej i z żyły wrotnej (ta ostatnia zbiera krew z żołądka, jelit, śledziony i trzustki). Krew opuszcza wątrobę, kierując się do serca przez żyły wątrobowe.Jedną z funkcji wątroby jest wydzielanie żółci. Zbiera się ona w przewodach wątrobowych: prawym i lewym, które natomiast łączą się we wnęce w jeden przewód wątrobowy wspólny.Żółć nie spływa bezpośrednio do dwunastnicy, lecz gromadzi się w pęcherzyku żółciowym. Przewód pęcherzykowy łączy pęcherzyk z przewodem wątrobowym wspólnym. Od tego miejsca ta główna droga wyprowadzająca żółć nosi nazwę przewodu żółciowego wspólnego uchodzącego na brodawce większej dwunastnicy.Innym gruczołem trawiennym jest trzustka. Wydzielane poprzez nią enzymy są konieczne do prawidłowego trawienia pokarmów. Trzustka złożona jest z głowy (objętej pętlą dwunastnicy), szyjki i ogona. W odróżnieniu do wątroby umiejscowiona jest głównie po lewej stronie (nadbrzusze i lewe podżebrze). Wydzielina (sok) trzustki zbiera się (analogicznie do żółci w wątrobie) w przewodach. Wyróżniamy dwa główne przewody: przewód trzustkowy (uchodzi wspólnie z przewodem żółciowym wspólnym w dwunastnicy) i przewód trzustkowy dodatkowy (uchodzi na brodawce mniejszej dwunastnicy). Podobnie jak wątroba, miąższ trzustki dzieli się na mniejsze jednostki - pęcherzyki, które wydzielają enzymy trawienne. Między nimi rozproszone są tak zwany wyspy trzustkowe, które zamiast do dwunastnicy wydzielają własną zawartość (hormony) do krwi. Są więc gruczołem wydzielania wewnętrznego.Czynność układu pokarmowegoRolą układu pokarmowego jest głównie trawienie i wchłanianie pokarmów. Te zasadnicze funkcje wiążą się z innymi: transportem treści pokarmowej (za co odpowiada czynność ruchowa, a więc motoryka przewodu pokarmowego) i usuwaniem niestrawionych resztek i wydzielaniem tak zwany soków trawiennych.Motoryka przewodu pokarmowegoAktywność ruchowa zaczyna się już w chwili żucia pokarmu. Wbrew pozorom to jest skomplikowana czynność podzielona na 6 faz. Nie wszyscy zdają także sobie sprawę, iż siła docisku szczęk (w dziedzinie zębów trzonowych) wynosi do 150 kg. Dzięki odruchowej kontroli ze strony układu nerwowego zęby nie uszkadzają części miękkich. Żucie zapewnia rozdrobnienie pokarmu i mieszanie go ze śliną, w której znajdują się już enzymy trawiące składniki pokarmowe (skrobię).Równie skomplikowane jest połykanie. W jego przebiegu wyróżniamy trzy etapy: ustną, gardłową i przełykową. Tylko pierwszą z nich, kiedy pokarm znajduje się jeszcze w ustach, możemy dowolnie kontrolować. Kolejne są już odruchowe, toczą się bez udziału naszej woli. Dzięki skoordynowanej pracy wielu mięśni możliwe jest szybkie i sprawne przesunięcie kęsa pokarmowego i płynów aż do żołądka w taki sposób, iż ani nie przesuwa się do dróg oddechowych (nosa, krtani), ani nie cofa z powrotem do przełyku (dzięki napięciu tak zwany zwieracza dolnego przełyku).Warstwa mięśniowa przewodu pokarmowego złożona jest w pierwszej kolejności z mięśni gładkich. Dla tego rodzaju tkanki charakterystyczne są okresowe, rytmiczne skurcze, które stanowią podstawę wszelkich ruchów doprowadzających do mieszania i przesuwania treści pokarmowej (perystaltyki). W różnych odcinkach układu pokarmowego spotykamy się z odmienną częstotliwością tych ruchów: w żołądku to jest ok. 3/min, a w jelicie krętym 8/min.Ta perystaltyka doprowadza do przesunięcia treści pokarmowej, a później niestrawionych resztek aż do odbytnicy, gdzie na drodze odruchu defekacyjnego następuje wypróżnienie. W dzieciństwie uczymy się kontroli nad tą czynnością i możemy ją dzięki naszej woli stłumić.Soki trawienneW trawieniu i przesuwaniu pokarmów konieczne jest wydzielanie poprzez gruczoły trawienne enzymów i śluzu. Pierwszą taką wydzieliną jest ślina, tworzona w śliniankach. Oprócz funkcji trawiennej (zawiera w sobie enzym amylazę trawiącą skrobię) pełni również rolę ochronną, ma gdyż właściwości bakteriobójcze i nawilża jamę ustną, chroniąc ją przed twardymi składnikami pokarmu.Sok żołądkowy jest mieszaniną kwasu solnego, wody i czynnika wewnętrznego wydzielanego poprzez komórki okładzinowe i pepsynogenu (komórki główne) i śluzu (komórki śluzowe). Pepsynogen jest nieaktywnym enzymem ulegającym uczynnieniu do pepsyny w środowisku kwaśnym zapewnianym poprzez kwas solny. Pepsyna bierze udział w trawieniu białek. Wydzielany poprzez niektóre komórki śluz ma fundamentalne znaczenie dla ochrony błony śluzowej żołądka przed "agresywnym" wpływem kwasu.Prawdziwą "fabryką" enzymów jest trzustka. Narząd ten wydziela na dobę do 4 litrów soku, w którym znajdują się enzymy trawiące białka, tłuszcze i skrobię. W odróżnieniu do żołądka wydzielina ta ma odczyn zasadowy, dzięki zawartym w niej wodorowęglanom. Trzustka oprócz enzymów wydziela również hormony; główne z nich to insulina i glukagon.Enzymy trawienne znajdują się również w samych jelitach. Oprócz tego rozsiane w całym przewodzie pokarmowym komórki wydzielania wewnętrznego uwalniają hormony wpływające na złożoną regulację jego czynności. Do tych substancji należy pomiędzy innymi sekretyna pobudzająca wydzielanie trzustkowe czy cholecystokinina, która oprócz wpływu na trzustkę wywołuje również mocny skurcz pęcherzyka żółciowego.Oprócz hormonów na ruchy i wydzielanie przewodu pokarmowego niebagatelny wypływ na również autonomiczny układ nerwowy. Mówiąc bardzo ogólnie, czynności te pobudza część parasympatyczna tego układu, a hamuje część sympatyczna.Żółć jest mieszaniną wody, kwasów żółciowych, cholesterolu, bilirubiny i innych substancji. Sole żółciowe odgrywają bardzo sporą rolę w trawieniu tłuszczów i rozpuszczalnych w nich witamin. Żółć spływa na początku do pęcherzyka żółciowego, gdzie jest zagęszczana (do 20 razy). w chwili pojawienia się w jelicie pokarmów, w szczególności z sporą zawartością tłuszczów, skurcz pęcherzyka uwalnia zebraną żółć do dwunastnicy.Wspomnijmy tutaj, iż prawdziwy "kombinat chemiczny", jakim jest wątroba, bierze wieloraki udział w metabolizmie węglowodanów (na przykład magazynowanie glikogenu), tłuszczów (((na przykład tworzenie lipoprotein i cholesterolu) czy białek (((((na przykład synteza białek osocza krwi). Oprócz tego magazynuje witaminy i żelazo, wytwarza czynniki krzepnięcia krwi, odtruwa ustrój z toksyn i inaktywuje szereg hormonów.Trawienie i wchłanianie substancji pokarmowychPodstawowymi czynnościami układu pokarmowego jest trawienie i wchłanianie substancji pokarmowych.Węglowodany są fundamentalnym składnikiem pokarmowym, w pożywieniu dostarczana jest głównie skrobia, a również sacharoza (dostępny "cukier"), laktoza (składnik mleka), fruktoza (cukier owocowy).Trawienie tej ekipy składników zaczyna się już w jamie ustnej, gdyż nasza ślina zawiera amylazę - enzym rozkładający skrobię na prostsze składniki. Później działa jeszcze jedna amylaza, tym wspólnie wytwarzana w trzustce i na koniec enzymy jelitowe: maltaza, izomaltaza, sacharaza i laktaza. Ostatecznie pozostają najprostsze "cegiełki", z których składają się węglowodany złożone, a więc glukoza, fruktoza i galaktoza. to są tak zwany cukry proste, które wchłaniają się w dwunastnicy i górnym odcinku jelita czczego. Do wchłonięcia glukozy i galaktozy potrzebna jest energia, mówimy tutaj zatem o transporcie aktywnym.W trawieniu białek biorą udział proteazy żołądkowe, trzustkowe i jelitowe. Enzymy te powstające w trzustce i żołądku wydzielane są w nieaktywnej, prekursorowej postaci. W przeciwnym razie strawiłyby narząd, w którym powstały, składający się przecież z białka. Przypomnijmy, iż w żołądku działa pepsyna, natomiast trzustka wydziela trypsynę, chymotrypsynę, elastazę i karboksypeptydazy (wszystkie w formie nieaktywnej). Na koniec do "akcji" wkraczają enzymy jelitowe, zawarte w tak zwany rąbku szczoteczkowym komórek błony śluzowej jelita. Ostatecznie "na placu boju" pozostają aminokwasy - "cegiełki", z których składają się białka. Aminokwasy są podobnie jak glukoza na tyle istotne dla organizmu, iż "opłaca" się mu wydatkować na ich wchłanianie energię. Dlatego mechanizm ten zachodzi bardzo błyskawicznie.Tłuszcze, istotny składnik naszej diety, są estrami kwasów tłuszczowych i glicerolu. By strawić tłuszcze, należy na początku je rozdrobnić w procesie zwanym emulsyfikacją. konieczne są tutaj sole żółciowe wydzielane poprzez wątrobę. Takie zemulsyfikowane cząstki rozkładane są następnie poprzez lipazę trzustkową, która "odczepia" kwasy tłuszczowe od glicerolu. Powstałe produkty rozpadu rozpuszczają się lepiej w tłuszczach niż w wodzie; dlatego konieczna jest dalsza pomoc soli żółciowych tworzących tak zwany micele - rodzaj przenośnika dostarczającego te produkty do błony śluzowej jelita, gdzie ulegają wchłonięciu. wraz z białkami, węglowodanami i tłuszczami wchłonięciu ulega również woda, sód, chlorki, wapń, żelazo i inne makro- i mikroelementy. Wchłonięciu ulegają również witaminy, zarówno te rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K), jak i rozpuszczalne w wodzie (ekipa B, wit. C, kwas foliowy). W jelicie grubym wchłania się już tyko woda i sód, tworząc ostatecznie kał