Alergia - wyzwanie dla medycyny leczenie

Definicja ALERGIA - WYZWANIE DLA MEDYCYNY: W alergii organizm zachowuje się nieproporcjonalnie do istniejącego zagrożenia. Na kontakt z alergenem uczulającym reaguje więc kichaniem, kaszlem, łzawieniem, wysypką.- Panie profesorze, spójrzmy na statystykę. Częstość występowania sezonowego nieżytu nosa powiększyła się w porównaniu z początkiem wieku o 15 - 20%, 24% ludzi jest dotkniętych atopowym zapaleniem skóry, stale rośnie częstość zachorowania na astmę - naukowcy twierdzą, iż liczba chorych powiększyła się ostatnio nawet podwójnie. Szacuje się, iż ok. 40% społeczeństwa jest dotknięte schorzeniami atopowymi. Prognozy na najbliższe lata również nie są pocieszające. Dlaczego wciąż rośnie liczba osób ze schorzeniami alergicznymi?Niestety, nie ma na to pytanie prostej i jasnej odpowiedzi. wciąż są wysuwane nowe hipotezy. Część specjalistów, którzy zajmują się tym problemem, wiąże niepokojący wzrost zachorowań z rozwojem cywilizacyjnym. W naszym otoczeniu jest coraz więcej substancji, które wytworzyliśmy sztucznie, zaburzając naturalne środowisko. Czynniki ryzyka mogą wynikać właśnie z tak zwany nowoczesnego stylu życia. Odpowiednikiem tu jest powiększony kontakt z chemikaliami i przemysłowo przetworzoną żywnością. Złożone wpływ środowiska wiąże się również z obecnymi warunkami mieszkaniowymi. Współczesny człowiek coraz dłużej przebywa w pomieszczeniach zamkniętych, zbudowanych z syntetycznych, energooszczędnych materiałów, o słabej wentylacji naturalnej, sztucznym mikroklimacie. Właśnie narażenie na alergeny domowe stanowi czynnik ryzyka wczesnego uczulenia.Ostatnio są wysuwane poglądy, iż alergia jest również ubocznym skutkiem zbytniej higieny życia. Paradoksalnie gdyż alergie nie występują w ogóle częściej tam, gdzie ludzie żyją w gorszych warunkach. W państwach o niższym stopniu rozwoju cywilizacyjnego notuje się je rzadziej niż w państwach wysoko rozwiniętych.Te hipotezy nie w pełni jednak wyjaśniają system alergii, ludzie gdyż regularnie są uczuleni nie tylko na materiały sztucznie wytworzone, ale również na substancje naturalne, z którymi stykali się od wieków, na przykład pyłki roślin, sierść zwierząt, kurz. Etapowo spada nasza odporność na mikroorganizmy żyjące w kurzu. Pytanie zatem o powody wzrostu zachorowań na dolegliwości alergiczne musimy pozostawić bez jednoznacznej odpowiedzi. Trzeba także podkreślić, iż obserwowany przyrost zachorowań dotyczy tylko pewnego typu alergii, w których zasadnicze znaczenie odgrywają swoiste dla określonej ekipy alergenów przeciwciała o podobnej budowie określane mianem IgE (alergia IgE-zależna). dolegliwości powstające w tym mechanizmie tytułujemy chorobami atopowymi.- Czy prawdziwa jest teoria o zaburzeniach pracy układu immunologicznego (odpornościowego) i stąd wynikającej skłonności alergicznej?Owszem, to prawda. Poznaliśmy zaburzenia czynności pewnej ekipy komórek, czego rezultatem jest nadprodukcja przeciwciał warunkujących reakcje alergiczne.Ciekawa, aczkolwiek nieudowodniona, jest rozpowszechniana poprzez media hipoteza, iż zaburzona robota układu immunologicznego może wynikać z akcji szczepień przeciwko zakażeniom wirusowym realizowanej od wielu lat w państwach wysoko rozwiniętych. Ludzie kiedyś nabywali odporność dzięki naturalnym zachorowaniom na dolegliwości zakaźne, a współcześnie w sztuczny sposób dzięki szczepień próbujemy nauczyć układ immunologiczny, by bronił się przed zakażeniami.- Czy łatwo odróżnić alergię od innych schorzeń? regularnie pod definicją alergii niewłaściwie kojarzymy wszystko, na co zareagowaliśmy opacznie. Te reakcje czasem mogą być zbliżone do symptomów alergii, lecz nie zależą od systemu immunologicznego. Np. niekiedy kolokwialnie utożsamiamy alergię z niestrawnością, co jest nieuzasadnione i błędne.W alergii zawsze musimy udokumentować dzięki różnych badań, iż naprawdę działa system immunologiczny. Słowem reakcji alergicznej mogą być między innymi pojawiające się w surowicy białka zwane immunoglobulinami E (IgE). Przeciwciała takie produkowane są u osób z atopią. W kolejnej fazie reakcji alergicznej łączą się one z receptorami na powierzchni pewnej ekipy komórek określanych mianem komórek tucznych. Reakcja tak związanej IgE z alergenem skutkuje rozpad tych komórek i uwolnienie wielu aktywnych biologicznie substancji, między innymi histaminy - wywołującej na przykład rozszerzenie naczyń skóry (rumień, wysypka), wysięk z nosa (katar), podrażnienie receptorów układu nerwowego (świąd).- Kiedy możemy mieć pewność, iż mamy do czynienia z alergią?Obraz alergii może być różny i różne narządy mogą reagować w przedstawiony sposób. Skóra, układ oddechowy, przewód pokarmowy, błony śluzowe nosa, j. ustnej, spojówki to typowe miejsca takiej reakcji, gdyż te narządy zawierają wiele komórek tucznych. O istnieniu alergii możemy dowiedzieć się już na podstawie wywiadu i badania pacjenta.Alergia pokarmowa objawia się najczęściej zmianami skórnymi w okolicach uszu i na policzkach, w zgięciach kolanowych i łokciowych, w okolicach nadgarstków. Może również dawać choroby żołądkowo-jelitowe, jak wymioty, biegunki, bóle brzucha (kolki), wzdęcia, zaparcia. Najczęściej alergia pokarmowa dotyczy niemowląt i dzieci, aczkolwiek może utrzymywać się albo pojawiać także w starszym wieku.Nieco inne symptomy występują w razie alergii układu oddechowego. Nieżyt nosa (katar) przy skłonności alergicznej może mieć charakter przewlekły ( poprzez cały rok), nawrotowy albo objawiać się sezonowo w niektórych porach roku. Najczęściej nieżyt sezonowy jest wywoływany ( poprzez pyłki roślin wiatropylnych (głównie traw), nieżyt całoroczny z kolei ( poprzez alergeny kurzu domowego albo sierść zwierząt domowych. ? regularnie towarzyszy mu zapalenie spojówek. Alergiczny nieżyt nosa może być wstępem do astmy. Zwykle częściej występuje u młodzieży i dorosłych niż u niemowląt i dzieci.Astma oskrzelowa jest najcięższą postacią dolegliwości atopowej układu oddechowego. Na ogół częściej występuje na terenach miejskich, co może sugerować związek tego schorzenia z zanieczyszczeniami środowiska.Alergia, aczkolwiek zdecydowanie rzadziej, może również dotyczyć układu krwiotwórczego i objawiać się niedokrwistością, zmniejszeniem liczby krwinek białych albo płytek krwi. Podłoże alergiczne mogą mieć również różne mechanizmy zapalne naczyń.W skrajnych sytuacjach możemy mieć do czynienia z tak zwany reakcją anafilaktyczną, na przykład po wstrzyknięciu jakiegoś leku albo po ukąszeniu owada (pszczoła, osa). Wówczas może wystąpić wstrząs anafilaktyczny, a więc natychmiastowa reakcja organizmu zaburzająca czynność układu sercowo - naczyniowego i oddechowego. To jest najcięższa postać reakcji alergicznej grożąca nawet śmiercią, jeśli pomoc lekarska nie przyjdzie w porę.- Od czego należałoby zacząć leczenie alergii?Podstawowymi badaniami kierunkowymi są te, które oceniają obecność w organizmie swoistych dla alergenu IgE. W praktyce do tego celu najczęściej wykorzystuje się testy skórne, które informują nas o obecności IgE w skórze pacjenta. Skóra jest gdyż dobrym odzwierciedleniem stanu wrażliwości alergicznej w innych narządach alergika (nos, oskrzela i tak dalej). Szczegółowy zbiór testowanych alergenów określa się na podstawie wywiadu zebranego od pacjenta. Na tym jeszcze nie koniec. Testując skórę, możemy wykrywać sporo uczuleń, które w danym momencie nie mają znaczenia dla wyjaśnienia choroby naszego pacjenta. Należy zatem zawsze ustalić związek pomiędzy wykrytymi uczuleniami i dolegliwościami chorego, by znaleźć winowajcę. Dopiero wtedy możemy opracować program unikania narażenia na alergen albo rozpocząć właściwe leczenie, na przykład zdecydować się na popularne wśród pacjentów odczulanie. Sposób ta bazuje na wytwarzaniu tolerancji organizmu na dany alergen, który przedtem uznaliśmy za przyczynę symptomów i jest rekomendowana w uczuleniach na alergeny wziewne. W kontrolowanych warunkach podaje się wówczas alergikowi coraz większe dawki alergenów, tak aby nauczyć organizm tolerancji.W wyjątkowych przypadkach, kiedy mamy problem z ustaleniem związku przyczynowego pomiędzy alergenem, który został wykryty w testach a dolegliwościami chorego, posługujemy się tak zwany próbami prowokacyjnymi. W kontrolowanych warunkach chory przyjmuje roztwory alergenu i na podstawie analizy zgłaszanych choroby ustala się związek przyczynowy pomiędzy alergenem a reakcją pacjenta.U małych dzieci, gdyż ich skóra jest mniej reaktywna, raczej nie wykonuje się testów skórnych. Dopiero od ok. 5.-7. roku życia takie testy można uznać za wiarygodne w potwierdzaniu alergicznej powody choroby. w razie konieczności przyjmowania mocnych leków przeciwalergicznych posługujemy się badaniem obecności swoistych IgE we krwi. Interpretacja wyniku takiego badania jest identyczna jak w razie testów skórnych.- Czy można wyleczyć alergię tak jak leczy się na przykład przeziębienie?Właściwie aktualnie nie można wyleczyć alergii, to jest gdyż schorzenie przewlekłe, uwarunkowane genetycznie. Skłonność do uczulania niestety zazwyczaj pozostaje na całe życie. Reaktywność naszego organizmu może się jednak zamieniać pośrodku życia i symptomy alergii mogą czasami samoistnie się wycofać. W wypadku ciągłego nasilania symptomów możemy je ograniczyć, stosując leki i zalecając odpowiedni styl życia (unikanie narażenia na alergeny uczulające chorego i inne czynniki nieswoiście wywołujące symptomy).Celem leczenia stosowanego w alergii jest całkowite ustąpienie symptomów albo ich kontrola umożliwiająca choremu normalne życie, ? regularnie przy regularnym zażywaniu leków. Istotna jest także wiedza pacjenta o chorobie, by mógł sam sobie pomóc w razie zaostrzenia dolegliwości. W leczeniu alergii bardzo pomocne są mocne leki przeciwzapalne służące miejscowo (kortykosterydy wziewne i w formie maści, Intal) i nowe generacje leków przeciwhistaminowych, z uwagi na spore bezpieczeństwo ich przewlekłego stosowania (Zyrtec, Claritine, Flonidan, Eurespal). Są one wygodne w zastosowaniu i nie mają wad leków poprzedniej generacji - wyeliminowano ich uboczne działanie na ośrodkowy układ nerwowy. Leki te nie zmieniają reakcji psychomotorycznej pacjenta.- Czy skuteczność leków służących w takich schorzeniach jest cały czas niezmienna? Czy organizm nie przyzwyczaja się do nich?Każda dolegliwość, w tym i alergia, ma niestety swój własny niezależny przebieg. Może być tak, iż mimo przyjmowania leków symptomy nie ustępują. Nie zawsze gdyż udaje się nam ograniczyć narażenie na alergen. dzięki podawania leków zazwyczaj blokujemy końcowe fazy systemu dolegliwości. Skuteczność niektórych leków służących w leczeniu chorób alergicznych może zmniejszać się wspólnie z upływem czasu leczenia (wziewne leki przeciwastmatyczne, leki przeciwhistaminowe starszych generacji). Istotne jest, by chory mógł poradzić się specjalisty, który wobec wielu istniejących możliwości z pewnością znajdzie dobre wyjście nawet z bardzo trudnej sytuacji.- Do czego może doprowadzić nie leczona alergia?Nie leczona alergia doprowadza do znacznego pogorszenia jakości życia. W pracy z pacjentem dążymy do wypracowania metod nauki alergików w celu świadomego życia z chorobą. Chory wie, jak sobie pomóc, jak się zachować w wielu przypadkach, co jest dla niego dobre, a czego powinien unikać. Niektórzy chorzy powinni mieć przy sobie inhalator, którego mogą użyć w chwili pojawienia się duszności, a inni, zagrożeni wystąpieniem szczególnie mocnych reakcji alergicznych - nawet zastrzyk z adrenaliny. Wydaje się, iż ostatnio uzyskaliśmy dowody, że dzięki leczeniu możemy również zapobiec postępowi cięższych postaci alergii.Zawsze warto stosować metody unikania ekspozycji na alergeny uczulające. Alergikowi z atopowym zapaleniem skóry może przynieść ulgę na przykład wykorzystywanie odpowiednich środków do nawilżania skóry. Uczuleni na roztocze kurzu domowego powinni uwolnić swą sypialnię z elementów, które absorbują kurz, mogą także stosować odpowiednią, ? regularnie praną pościel i korzystać wysokiej klasy odkurzacze. Szczególnie wrażliwi na pyłki roślin powinni unikać przebywania na powietrzu w okresach największego pylenia, pozostać w domu i nie wietrzyć mieszkania. Niekiedy w tych sytuacjach warto wyjechać w rejony, gdzie obecnie nie pylą uczulające rośliny. Ulgę może im przynieść ponadto przyjmowanie przed okresem pylenia leków zaleconych ( poprzez lekarza.- Najdotkliwiej symptomy alergii występują u niemowląt, dzieci i młodzieży. Czy rodzice planujący potomstwo mają szansę ochronić je przed alergią?Jak wspomniałem, alergia jest chorobą genetycznie uwarunkowaną i, co najmniej na razie - nie mamy możliwości całkowitego wyeliminowania skłonności alergicznej. Można jedynie zmniejszyć ryzyko alergii. Obliczono nawet prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości alergicznej u dzieci w zależności od tego, czy oboje rodzice są alergikami, czy tylko jedno, czy może jakiekolwiek z nich nie ma symptomów alergii. W wypadku kiedy oboje rodzice mają chorobę alergiczną, i to ten sam typ schorzenia, ryzyko jest bardzo wysokie. Gdy jedno z nich - ryzyko przekazania skłonności dziecku minimalizuje się. Jednak nawet wtedy, gdy rodzice nie są obciążeni atopią, ich dziecko może być alergikiem. W takiej sytuacji ryzyko jest oczywiście najmniejsze.Przyszli rodzice powinni brać pod uwagę ryzyko rozwinięcia się dolegliwości alergicznej u ich dziecka i jeśli ono jest znaczne, warto poradzić się lekarza co do możliwości pewnych przedsięwzięć. Zasadnicze znaczenie mają tu: karmienie naturalne (piersią) ( poprzez matkę zachowującą odpowiednią dietę pozbawioną najczęstszych alergenów, późne wprowadzanie alergizujących pokarmów do diety dziecka, unikanie narażania dziecka na dym papierosowy, utrzymywanie w czystości pomieszczenia, w którym przebywa dziecko, i, co bardzo istotne, chronienie go przed kontaktem ze zwierzętami futerkowymi.W tak zwany marszu alergicznym, a więc w rozwoju alergii, bardzo ważne znaczenie ma również alergia na mleko krowie. Podanie noworodkowi mleka antygenowo różnego od ludzkiego skutkuje, iż inicjalnie występują u niego symptomy alergii, najczęściej pod postacią zmian skórnych albo symptomów ze strony przewodu pokarmowego, które pośrodku dalszego życia mogą zanikać, a w ich miejsce pojawiają się problemy powiązane z uczuleniem na alergeny powietrznopochodne (wziewne - zapalenie spojówek, nieżyt nosa, astma). W sytuacjach, gdy karmienie naturalne z przyczyn obiektywnych nie jest możliwe, a istnieje realne zagrożenie rozwoju alergii pokarmowej u dziecka, należy stosować mieszanki o niskiej antygenowości (oznaczone skrótem HA - hypoantygenic formulae). Preparaty te są dostępne tylko na receptę.- Mimo iż alergologia to już potężna gałąź medycyny, wciąż metody leczenia nie są zadowalające - mimo tak ogromnej różnorodności środków farmaceutycznych cały czas likwidujemy za ich pomocą konsekwencje, a nie powody. Czy więc w przyszłości możliwe będzie całkowite poznanie systemów rządzących reakcją alergiczną i jej skuteczne przeciwdziałanie?Być może kiedyś będziemy umieli korygować zaburzenia genetyczne będące powodem alergii. Trudno to sobie w tej chwili wyobrazić, aczkolwiek cały czas trwają intensywne prace nad określeniem tych genów.Może przedtem zostaną opracowane skuteczniejsze metody wytwarzania tolerancji na alergeny. Badania w tym względzie są już dość zaawansowane, lecz ich praktyczne wykorzystanie będzie możliwe dopiero w przyszłym stuleciu. Z całą pewnością mogę stwierdzić, iż problem leczenia alergii jeszcze dość długo będzie wyzwaniem dla medycyny.Najczęstsze alergeny pokarmowe: mleko krowie białko jajka wołowina cielęcina ryby skorupiaki orzechy migdały owoce cytrusowe pomidory czekolada Produkty rzadko uczulajęce: mięso indyka, kurczaka, kaczki, królika wieprzowina jabłka gruszki ryż kasza ziemniaki pietruszka seler por marchew