Czy będziemy stulatkami? leczenie

Definicja CZY BĘDZIEMY STULATKAMI?: Kobiety żyją w Polsce średnio 77,3 lat, a mężczyźni 68,9 lat. W porównaniu z początkiem lat 90. długość życia wzrosła średnio o 2-3 lata.- Pani Lekarz, starzenie jest nieodłącznym elementem życia organizmów. Starość w razie człowieka, nawet jeśli jest synonimem mądrości i doświadczenia, zwykle jednak budzi niechęć. Kojarzy nam się z chorobą i śmiercią, i jeśli nawet chcielibyśmy żyć długo, to nie chcemy być starzy. Czym więc w sensie biologicznym jest starość?Starzenie jest wpisane w życie zdecydowanej większości organizmów żyjących na Ziemi. Stanowi ono faza poprzedzający śmierć i dlatego postrzegane jest jako coś nieuchronnego, a równocześnie niechcianego. Zasadniczą właściwością procesu starzenia jest stopniowe, postępujące i nieodwracalne zmniejszanie umiejętności organizmu do zachowania równowagi środowiska wewwnętrznego (utrzymania homeostazy) w odpowiedzi na czynniki środowiska zewnętrznego (tryb życia, sposób odżywiania). Szereg zmian strukturalnych i funkcjonalnych, rozwijających się w dojrzałym organizmie, nieuchronnie prowadzi do śmierci i wyznacza czas trwania życia. Na temat biologii starzenia wiemy już bardzo sporo, aczkolwiek do rozwiązania zagadki tego procesu jeszcze daleko.W badaniu systemów starzenia wykorzystuje się sporo dróg badawczych. Dla naukowców bardzo pomocne są doświadczenia nad organizmami od człowieka prostszymi i żyjącymi znacząco krócej. Obserwacje tych organizmów, a również manipulacje genetyczne pozwoliły w dużej mierze poznać systemy odpowiedzialne za długość życia i starzenie. Pozwoliły zyskać pewność, iż długość życia jest determinowana genetycznie.- Czy można opóźnić okres nadejścia starości?Chociaż mechanizm starzenia jest warunkowany nie tylko funkcjonowaniem genów, lecz również wpływem środowiska, to zmiana (mutacja) w jednym tylko genie może przyczynić się do znaczącego wydłużenia albo skrócenia życia. Tym samym może przyczynić się do opóźnienia bądź przyspieszenia procesu starzenia.Znamy już, np., kilkanaście genów, których mutacje mogą wydłużyć życie C. elegans, czasem nawet kilkakrotnie. Jednym z nich jest gen tak zwany daf-2, którego wytwór białkowy jest receptorem insuliny, hormonu, niezbędnego również do życia człowieka. Natomiast mutacja innego genu tak zwany WRN-1, występująca u jednokomórkowych drożdży, skutkuje ich przyspieszone starzenie. Co ciekawe, podobną mutację wykryto w komórkach ludzi cierpiących na chorobę Wernera, uważaną za zespół przyspieszonego starzenia. Dopiero co włoscy naukowcy opublikowali również dane mówiące o tym, iż zmiana w jednym genie myszy przedłuża im życie aż o 30%. Komórki tkanki łącznej człowieka z kolei powiodło się w warunkach hodowli poza ustrojem nawet unieśmiertelnić. Wystarczyło wprowadzenie do nich jednego genu, produkującego enzym, telomerazę, by komórki, które normalnie w hodowli przestają się dzielić i starzeją się, na nowo podjęły podziały, tym wspólnie już w nieskończoność.- Myszy podobnie jak człowiek są ssakami, unieśmiertelnione komórki pochodzą z organizmu człowieka. Czy fakty te budzą nadzieję na sposobność przedłużenia życia człowieka przez dokonanie zmian w jednym raptem genie?Niewątpliwie tak, chociaż droga jest jeszcze daleka, a sukces końcowy, a więc nieśmiertelność człowieka, jeżeli się dobrze zastanowić, wątpliwy. Moim zdaniem znacząco ważniejsze są badania mające na celu wyeliminowanie chorób towarzyszących starzeniu, takich jak cukrzyca, dolegliwości nowotworowe czy demencja. Pozwoliłoby to być może dożyć bez cierpień i względnie komfortowo do granicy maksymalnej długości życia człowieka.Wydaje się nawet, iż już uzyskanie wieku ok. 90 lat daje niejaką gwarancję na starość bez dolegliwości nowotworowej i chorób neurodegeneracyjnych. Po przekroczeniu tej granicy gdyż znacząco minimalizuje się zapadalność na te schorzenia i, statystycznie rzecz ujmując, minimalizuje się poziom śmiertelności. Na pewno bardzo pomocne tutaj są badania dotyczące starzenia układu odpornościowego, którego funkcja związana jest z obroną przed czynnikami chorobotwórczymi i szeroko pojętymi czynnikami środowiskowymi.- Właśnie, oprócz czynników genetycznych warunkujących starzenie sporą rolę odgrywają czynniki środowiskowe. Jakie jest faktycznie ich znaczenie i związek z czynnikami genetycznymi? Na razie wiemy, iż zarówno geny, jak i wpływ środowiska są istotne w procesie starzenia, a współdziałanie pomiędzy nimi może w znaczny sposób modulować mechanizmy starzenia i wpływać na długość życia. sporo zmian, a więc mutacji, które zachodzą w obrębie genów, w dużej mierze jest wywołanych reaktywnymi formami tlenu, a te są generowane wewnątrzkomórkowo, jak także w środowisku zewnętrznym. Aktualnie jedna z w najwyższym stopniu popularnych teorii starzenia zakłada, iż pierwotną powodem zmian starczych są wolne rodniki powstające jako wytwór przemian metabolicznych i zanieczyszczeń środowiska. Wskutek ich działania zachodzą reakcje prowadzące do uszkodzenia białek i kwasów nukleinowych, a to stanowi podłoże procesu starzenia.W komórkach starych organizmów obserwuje się zresztą zarówno wzmożone uwalnianie reaktywnych form tlenu, jak i osłabienie mechanizmów obronnych (przeciwdziałających szkodliwemu działaniu reaktywnych form tlenu), co prowadzi do szczególnie intensywnego nagromadzenia niekorzystnych zmian w szczególności w takich komórkach, które nie ulegają zamianie pośrodku życia.- Czy możliwe jest zapobieganie gromadzeniu się wolnych rodników tlenowych i spowalnianie starzenia? Wydaje się, iż takim metodą może być wykorzystywanie diety z niedoborem kalorycznym (jednak bez niedożywienia). Zresztą już w latach 30. i 40. wykazano, iż ograniczenie ilości pożywienia podawanego myszom i szczurom powodowało powiększenie długości życia do 30%. jeżeli szczurom nie ograniczano ilości jedzenia, lecz obniżono masę ich ciała o 40% przez zmuszanie do wysiłku fizycznego, średnia długość ich życia również uległa wydłużeniu. Teoria wolnorodnikowa wyjaśnia tę prawidłowość obniżeniem produkcji reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), a dlatego zmniejszeniem uszkodzeń istotnych dla życia cząsteczek komórkowych, w tym DNA. Dieta niskokaloryczna przedłuża więc życie zwierząt doświadczalnych nawet o 1/3 i zapobiega chorobom. Odradzałabym jednak wykonywanie tego typu eksperymentów na sobie. Nie wiemy gdyż, czy u człowieka ta dieta nie spowoduje skutków ubocznych.- Jedną z ważniejszych funkcji biologicznych każdego gatunku jest reprodukcja. Czy ma to znaczenie również dla naszych rozważań o długowieczności? Okazuje się, iż dla długowieczności człowieka to jest szczególnie istotne. Tłumaczy to interesująca teoria jednorazowego ciała. Zakłada ona, iż ciało - z natury śmiertelne - ma za zadanie dać sposobność rozprzestrzeniania się nieśmiertelnym komórkom rozrodczym. W myśl tej hipotezy za spora inwestycja w utrzymanie komórek somatycznych jest nieopłacalna, bo wyczerpuje zasoby, które mogą być zużyte na reprodukcję. Jednym wyrazem ceną za ewentualną nieśmiertelność byłby spadek plenności, bo zasoby organizmu byłyby zużywane na utrzymanie własnych komórek. Teoria jednorazowego ciała zakłada więc istnienie korelacji między długowiecznością a małą liczbą potomstwa.Eksperymenty na muchach potwierdziły tę zależność. Osobniki muszki owocowej (Drosophila melanogaster) charakteryzujące się późnym rozwojemi przez wzgląd na tym pomniejszoną liczbą potomstwa rzeczywiście żyły znacząco dłużej niż muszki posiadające liczne potomstwo.Naukowcy dostarczyli również dowodów tej teorii na podstawie badań brytyjskiej arystokracji. Badanie ta wykazała, iż kobiety, które dożyły 80 lat i więcej, posiadały istotnie mniejszą liczbę potomstwa niż te, które żyły krócej. Ponadto kobiety dłużej żyjące miały pierwsze dziecko później od tych, które nie dożyły sędziwego wieku. W myśl tej teorii śmierć jest kosztem, jaki organizm ponosi za inwestycje w rozmnażanie.- Pani Lekarz, prowadzi Pani szczególny program naukowy mający na celu przebadanie polskich stulatków. Czy program wniósł nowe wiadomości na temat naszej szansy na długowieczność?Projekt ma na celu analizę bardzo różnorodnych aspektów starzenia i długowieczności Polaków, którym powiodło się dożyć tak długiego wieku. Poszukujemy np. odpowiedzi na pytania: w jakim stopniu badani cierpią na demencję, czy mają mutacje genów odpowiedzialnych za dolegliwości otępienne, dolegliwości nowotworowe, jak funkcjonuje ich układ odpornościowy, czy pochodzą z rodzin długowiecznych, z czym może być związana ich długowieczność, jakie czynniki mogły mieć wpływ na długość ich życia, jakie są różnice i podobieństwa genetyki i warunków życia stulatków z ludźmi młodszymi, o których jeszcze nie wiemy, czy będą stulatkami.Poza aspektem czysto naukowym, poznawczym badania te mają również wydźwięk humanitarny, społeczny i medyczny. Nie chodzi jednak o to, tak aby wszyscy dożyli 120 lat, lecz o to, aby uczynić naszą starość bardziej komfortową, by poznać i leczyć dolegliwości wieku starczego, by wydłużyć wiek średni - wiek pracy, aktywności, samorealizacji.- Więc nie mamy szansy na szczepionkę na nieśmiertelność?Nie możemy wykluczyć, iż w przyszłości, jeśli lepiej poznamy mapę genetyczną człowieka, będziemy mogli przedłużyć nasze życie nawet w nieskończoność. Musimy jednak pamiętać o absurdzie, do jakiego może nas doprowadzić taka przypadek - do społeczeństw ludzi wyłącznie starych, a tj. wbrew zasadom ewolucji i grozi wyniszczeniem gatunku.Pamiętajmy również o tym, iż organizm ludzki jest nadzwyczajnie skomplikowany. Złożona jest z wielu różnych komórek - takich, które podzielone są pośrodku życia i podlegają skomplikowanym przemianom - wątpliwe jest więc, iż zmiany, jakie znajdziemy nawet w kilku genach, będą odpowiadać za cały mechanizm starzenia i otworzą nam drogę do długowieczności.- Badania trwają już od roku, jakie nowe możliwości otworzyły się przed naukowcami dzięki programowi?Realizacja projektu, jak na razie, obejmuje dwa fazy badań.Pierwszy faza objął utworzenie banku surowicy, DNA i komórek układu immunologicznego, tak zwany limfocytów.do chwili obecnej powiodło nam się przebadać dopiero ok. 100 osób. Jak tylko pozwolą nam środki finansowe, będziemy program kontynuować i rozwijać - prowadzić badania nad materiałem już zebranym, lecz również wysyłać listy z zaproszeniem do nowych stulatków.Na tym pierwszym etapie badań przebadano i utwo-rzono bank surowicy, DNA i komórek układu immunologicznego, tak aby wykryć, czym różnią się stulatkowie od reszty populacji - a dlatego być może rozwiązać zagadkę długowieczności i wyjątkowości naszych seniorów.Na ekipie stulatków, np., badano aktywność pewnych komórek układu immunologicznego - komórek NK (natural killers - naturalni zabójcy). Komórki te są szczególnie istotne - stanowią pierwszą linię obrony przeciwwirusowej, przeciwbakteryjnej i przeciwnowotworowej. Rozpoznają antygeny zakażonych stransformowanych nowotworowo komórek gospodarza. Wskutek rozpoznania chorych komórek dochodzi do ich szybkiego zniszczenia. Jak się okazało, u zdrowych seniorów liczebność tych komórek jest wyższa niż u osób młodych. Udokumentowały to zresztą wyniki poprzednich badań prowadzonych na stulatkach z innych państwoów. U części z nich również potwierdziło się powszechne mniemanie o rodzinnym występowaniu długowieczności.w trakcie drugiego etapu badań część komórek krwi zostanie unieśmiertelniona, a więc dokonana zostanie taka manipulacja genetyczna, która uczyni komórki, a tym samym DNA, dostępne do badań poprzez bardzo długie lata.- Czy na podstawie dotychczasowych rezultatów badań moglibyśmy już dzisiaj wskazać receptę na długie życie i zdrową starość?Nasi stulatkowie są odpowiednikiem takich osób, którym powiodło się zestarzeć prawie bez chorób. Starzeją się w sposób fizjologiczny i dlatego chcemy zwrócić uwagę lekarzy na zalety, jakie niesie utrzymanie zdrowia do późnej starości. Dolegliwość zwykle nakłada się na mechanizm starzenia, który patologią przecież nie jest. Można starzeć się bez chorób i tego możemy i chcemy się nauczyć, badając stulatków...do chwili obecnej nie znamy eliksiru młodości ani cudownego metody na poznanie tajemnicy długowieczności i nie powinniśmy liczyć na magiczne możliwości przedłużania życia. Wiemy z kolei, iż pogoda ducha, nieprzejadanie się, nienadużywanie alkoholu sprzyjają długowieczności.Aktywność fizyczna, jak i umysłowa również ma wpływ na niezłą kondycję pod koniec życia. Wykazano gdyż wpływ wykształcenia na obniżony rozwój chorób otępiennych na starość.Znaczenie ma również odporność psychiczna na stresy dnia codziennego. Dalsze badania z kolei wskażą, jaki wpływ na długowieczność mają czynniki genetyczne.Dzisiaj również wiemy, iż warto walczyć o zdrową i aktywną starość, całkowita eliminacja mechanizmów starzenia jednak w ogóle nie musi okazać się zbawienna - mogłaby doprowadzić do ustania reprodukcji.- Dziękuję za rozmowę. *** Rok Seniora Rok 1999 został ogłoszony poprzez ONZ Rokiem Seniora. W tym roku również został zainicjowany Program "Polski Stulatek" powołany z inicjatywy doc. dr hab. Ewy Sikory z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego i prof. Jacka Kuźnickiego z Międzynarodowego Instytutu Biologii Komórkowej i Molekularnej w Warszawie. Jest on reakcją polskich naukowców na sytuację demograficzną ostatnich lat.Od lat 50. gdyż powiększyła się znacząco liczba osób po 60. roku życia, co niesie ze sobą nowe problemy medyczne, lecz również socjalne czy polityczne. Podobne programy istnieją już w Danii, Szwecji, Francji, we Włoszech, a również w Stanach Zjednoczonych. Podjęcie badań dotyczących biologicznych uwarunkowań długiego życia polskich stulatków stanowi nie tylko wyzwanie dla badaczy czy zaspokojenie naukowej ciekawości, lecz również stwarza nadzieję na bardziej komfortową starość każdego z nas. Badania 304 stulatków Dane polskich stulatków zostały udostępnione dla celów programu z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Wskazały one, iż w Polsce, dziennie udostępnienia danych, żyło 1951 stulatków. Do wszystkich zostały wysłane zaproszenia do udziału w programie. Część adresów okazała się nieaktualna, 898 respondentów nie odpowiedziało na list, a 63 listy zawierały odpowiedzi odmowne. Jednak 304 osoby albo ich rodziny odpowiedziały pozytywnie na zaproszenie do udziału w badaniach. Najstarsza osoba biorąca udział w badaniach liczy sobie 111 lat! Wśród nich jest 251 kobiet, 53 mężczyzn. Najwięcej stulatków zgłosiło się na badania z Warszawy, Krakowa, Katowic, Białegostoku, Radomia.Komisja Etyczna powołana poprzez Komitet Organizacyjny wyraziła zgodę na badania i zorganizowanie na terenie całej Polski ekipy lekarzy, którzy wiosną ubiegłego roku rozpoczęli pracę w terenie, a więc odwiedzali wszystkie osoby, które pisemnie potwierdziły zgodę na przeprowadzenie w czasie wizyty badań przedmiotowych, pobranie krwi w celu jej analizy i izolacji DNA i RNA z limfocytów, a również wypełnienie kwestionariusza. Kwestionariusz stulatka Kwestionariusz, który wypełniali stulatkowie, został opracowany wg oryginału wykorzystywanego poprzez grupę włoską pracującą pod kierownictwem prof. C. Franceschii i przystosowany do naszych krajowych realiów.Zawiera on pytania dotyczące zarówno aktualnego stanu zdrowia, metody odżywiania aktualnie i w przeszłości, trybu życia, "regulaminu na życie", test sprawdzający pamięć i skalę depresji, a również pytania o długość życia członków najbliższej rodziny, o to, czy pochodzą z rodzin długowiecznych, czy można zidentyfikować rodzinne markery długowieczności, czy ich długowieczność może być związana z niską plennością, jakie czynniki środowiskowe mogły mieć wpływ na długość ich życia